Stabiae
Stabiae, oude nederzetting in
Campanië, gelegen
op de zuidkust van de Golf van Napels; thans
Castellammare di Stabia. De
oudste vondsten in de necropolen van S., dat
waarschijnlijk van oskische oorsprong is, dateren
uit de 8e eeuw vC. De grafgiften uit die tijd
behoren tot de Villanova-cultuur; er werd
opvallend weinig griekse import aangetroffen. Ook in
de sagen wordt met betrekking tot S., anders dan
bij Pompeji en
Herculaneum, van griekse of
etruskische oorsprong niet gerept. Na de vestiging
van de Samnieten in Campanië (5e eeuw vC) was
S. lange tijd nauw verbonden met het naburige
Nuceria, waarvan het als haven diende. Deze was
van groot militair belang tijdens de samnitische
oorlogen, totdat S. tegen het einde van de 4e eeuw
vC, evenals de rest van zuid-Campanië, als
bondgenoot het gezag van Rome moest erkennen.
Tijdens de romeinse bondgenotenoorlog (91-89 vC) vormde S. het laatste bolwerk van de rebellerende Italici; in 89 vC werd het door Sulla verwoest. Sindsdien veranderde het karakter van S. volledig; het werd een badplaats voor rijke Romeinen, bekend om haar medicinale bronnen. De uitbarsting van de Vesuvius in 79 nC verwoestte S. voor de tweede maal.
Reeds in de 18e eeuw (1749-1762 en 1775-1782)
werden de twee omvangrijkste en rijkste van de
talrijke romeinse villa's ter plaatse ontdekt, de Villa
San Marco en de Villa della venditrice degli amori
of Villa di Arianna. In 1951 werd het archeologisch
onderzoek op meer systematische wijze hervat.
Beide malen kwamen talrijke fraaie fresco's,
mozaïeken, kunst- en gebruiksvoorwerpen aan het
licht. Niet minder belangrijk zijn de opgegraven
pre-romeinse necropolen (8e tot 2e eeuw vC). Het
archeologisch materiaal van de 18e-eeuwse exploraties
wordt bewaard in het Nationaal Museum van
Napels, dat van de recente opgravingen in het
Antiquarium Stabiano.
Lit. O. Elia (EAA 7, 459-463). - M. Ruggiero, Gli scavi di Stabia dal 1749 al 1782 (Napels 1881). L. Cosenza, Stabia. Studi archeologici, topografici e storici (Trani 1907). L. d'Orsi, Gli scavi di Stabia (Napels 1954). O. Elia, Le pitture di Stabia (ib. 1957). J. Croisille, Les natures mortes campaniennes. Répertoire descriptif des peintures de nature morte du Musée National de Naples, Pompéi, Herculanum et Stabies (Bruxelles 1965). Id., Les fouilles archéologiques de Castellammare di Stabia, découvertes récentes (Latomus 15, 1966, 245-257). L. d'Orsi, Gli scavi archeologici di Stabia (Milaan 1965). J. H. d'Arms, Romans on the Bay of Naples. A social and cultural study of the villas and their owners from 150 BC to AD 400 (Cambridge Mass. 1970). [Verhaeghe-Pikhaus]