Verona, belangrijke antieke stad in Noord-Italië,
gelegen aan de Atesis (Adige) ca. 160 km ten oosten
van Mediolanum (Milaan), thans nog V. geheten.
Over de vroegste geschiedenis van
de gallische (voordien raetische?) nederzetting en
over haar oudste contacten met Rome is weinig bekend.
De oudste latijnse inscriptie uit V. is een uit
148 vC daterende mijlpaal van de Via Postumia, die
sedert dat jaar ter plaatse de Atesis overstak. De
dichter Catullus (17, 1) noemt zijn geboortestad V.
uitdrukkelijk colonia; wellicht was zij een colonia
van latijns recht geworden na de romeinse
bondgenotenoorlog
(91-89). De Lex Iulia van 49 vC bevorderde V. tot
municipium.
De stad ontwikkelde zich
snel tot een bloeiend centrum. Onder keizer
Gallienus
(253-268) ontving zij de titel Colonia Augusta
Nova Gallieniana. Bij V. had in 249 een belangrijk
gewapend treffen plaats tussen
Philippus Arabs
en Decius,
in 312 versloeg Constantijn
er zijn rivaal
Maxentius definitief. Van een geleidelijke neergang
sinds het eind van de 4e eeuw herstelde de stad zich
ten tijde van de oostgotische koning
Theoderik de
Grote (Dietrich von Bern Verona), die in 489
Odoacer bij V. versloeg.
Van de antieke stad zijn, naast stadspoorten en -muren,
het theater (uit de tijd van Augustus?), het
reusachtige amfitheater
(1e-3e eeuw nC; 152 x 128
m; ca. 22.000 zitplaatsen) het capitool en een
basilica uit de flavische tijd bewaard gebleven. De
vroegste christelijke kerk (nabij de huidige kathedraal)
werd in de late 4e of vroege 5e eeuw vervangen
door een grotere basilica (thans de San Zeno
Maggiore).
V. bezit het oudste epigrafische museum van Italië;
de collectie werd in de eerste helft van de 18e eeuw
opgebouwd door de bekende humanist Scipione
Maffei.
Lit. G. Radke (PRE 8A, 2426-2433). L. Beschi (EAA 7, 1141-1145). B. Forlati-Tamaro (Princeton Encyclopedia of Classical Sites, Princeton 1976, 968v). -P. Marconi, V. romana (Bergamo 1937). A. Zarpellon, V. e l'agro veronese in età romana (Verona 1954). A. Albertini e.a., Il territorio veronese in età romana (Verona 1973). E. Buchi e.a., Il territorio veronese dalle origini all'età romana (ib. 1980). [Verhaeghe-Pikhaus]