(1) Eusebius, bisschop van Rome (18-4 tot 17-8-308 of 309).
Evenals zijn voorganger Marcellus werd hij verwikkeld
in de moeilijkheden rondom het weer in de
kerk opnemen van de tijdens
Diocletianus' vervolging
afgevallenen. Door keizer
Maxentius werd E.
naar Sicilië verbannen. Hij werd in de Callixtuscatacombe
te Rome bijgezet.
Lit. ASS, sept. VII (1867) 247-250. - E. Caspar, Geschichte
des Papsttums 1 (Tübingen 1930) 99v.
(2) Eusebius van Emesa (ca. 300 te Edessa-ca. 359) was
leerling van Eusebius van Caesarea en ontving zijn
verdere opleiding in Antiochië en Alexandrië. Hoewel
hij een bestrijder van de uitspraken van het
concilie van Nicea (325) was en ariaans-gezinde
vrienden had, was hij geen ariaan. Recente onderzoekingen
(vooral door Buytaert) hebben veel licht
geworpen op de literaire nalatenschap van E. Verschillende
werken zijn eerst in de laatste tijd bekend
geworden. Bewaard zijn o.a. 30 preken (29 in latijnse
vertaling, een in een grieks origineel) en verder
griekse, syrische en armeense fragmenten van
preken en bijbelcommentaren.
Lit. Uitgaven: MPG 24, 1047-1208; 31, 1476-1488; 86, 535-562.
E. M. Buytaert, Eusèbe d'Émèse. Discours conservés en latin
1. La collection de Troyes (1-17); 2. La collection de Sirmond
(18-29) (Louvain 1953-1957). - J.-M. Leroux (DSp 4, 1690-1695).
- G. Morin, La collection gallicane dit d'Eusèbe d'Émèse
et les problèmes qui s'y rattachent (ZNW 34, 1935, 92-115).
E. M. Buytaert, L'héritage littéraire d'Eusèbe d'Émèse
(Louvain 1949). J. Muyldermans, Les homélies d'Eusèbe
d'Émèse en version arménienne (Le Muséon 71, 1958, 51-56).
(3) Eusebius, eerste bisschop van Vercelli (gest. ca. 371),
verzette zich op de synode van Milaan (355) tegen
de veroordeling van
Athanasius
en werd dientengevolge
naar Scythopolis in Palestina verbannen.
Later bestreed hij samen met
Hilarius van Poitiers
het arianisme in Italië, waarvan
Ambrosius' voorganger
te Milaan, Auxentius, een van de voornaamste
vertegenwoordigers was. De Psalmencommentaar
van Eusebius
van Caesarea, die E. in het latijn
vertaalde (Hieronymus, Epistula 61,2) is verloren
gegaan. Bewaard zijn 3 brieven. Niet zeker is het
auteurschap van E. van De trinitate (7 boeken).
Lit. Uitgave: V. Bulhart (CC 9, 1-205; 451-479). - V. De
Clercq (DHG 15, 1477-1483). - E. Crovella, Santo Eusebio di
Vercelli. Saggio di biografica critica (Vercelli 1961). M. Simonetti,
Qualche osservazioni sul De Trinitate attribuito a
Eusebio di Vercelli (Riv. di Cult. Classica e Medievale 5,
1963, 386-393). [Bartelink]