Eretria (Ἐρέτρια), belangrijke griekse stad op de
zuidwestkust van het eiland Euboea, gelegen bij het
huidige Néa Psara. Met
Chalcis behoorde E. al in de 8e en 7e eeuw vC tot
de koloniale machten en zond nederzettingen naar
de noordelijke kust van de Aegeïsche Zee
(Chalcidice)
en naar het Westen, o.a. naar Cumae. Na
een nederlaag tegen Chalcis (ca. 650 vC) verloor E.
aan betekenis, maar het behield uitgestrekte gebieden
van Midden- en Zuid-Euboea. Omdat de stad
met vijf schepen aan de
ionische opstand had
deelgenomen, werd zij in 490 vC door Datis en
Artaphernes met de grond gelijk gemaakt. Spoedig
daarna herbouwd, was E. met enkele onderbrekingen
lid van de twee attische zeebonden; in 338
kwam het onder Macedonië. In 198 vC werd de stad
door de Romeinen gestraft en opnieuw totaal vernietigd;
daarna verdween E. praktisch uit de geschiedenis.
Archeologisch onderzoek (1892vv en 1964vv) heeft
onder de klassieke stad de vroeg-archaïsche nederzetting
gelokaliseerd en het grondplan van een
Apollo-tempel uit de 6e eeuw vC vastgesteld, waarvan
ook resten van het gevelveld zijn teruggevonden,
o.a. de ontvoering van Antiope
door Theseus (in
het museum van Chalcis). Het grootste deel van de
stadsmuren, een Isis-tempel en andere openbare gebouwen
dateren uit de hellenistische tijd. Van het theater is het grootste
deel van de stenen van de cavea weggehaald, maar er zijn delen van
het theatergebouw en een ondergrondse doorgang naar de orchestra over.
Lit. A. Philippson (PRE 6, 422-425). F. Geyer (PRE, Suppl. 4, 1924, 374-385). L. Vlad Borelli (EAA 3, 409v). - E. Fiechter, Das Theater in E. (Stuttgart 1937). J. Boardman, Pottery from E. (ABSA 47, 1952, 148). - Verslagen van de recenre opgravingen: K. Schefold (Antike Kunst 7, 1964, 102-105; 9, 1966, 106-124). P. Auberson, E. Fouilles et recherches. 1. Temple d'Apollon Daphnéphoros (Bern 1968). Eretria. Fouilles et recherches 2. I. R. Metzger, Die hellenistische Keramik in E. (Bern 1969). 3. C. Bérard, L'hérôon à la porte de l'ouest (ib. 1970). 4. C. Krause, Das Westtor (ib. 1972). 5. A. Hurst/J.P. Descoeudres/P. Auberson, Ombres de l'Eubée? (Quelques mots mycéniens); Die vorklassische Keramik; Le temple de Dionysos (ib. 1975). 6. J. P. Descoeudres/O. Dunant/I. Metzger/ C. Bérard (ib. 1978). [J. A. de Waele]