Gela

kaart SicilielecythGela (Γέλα,bewoners Γελῷοι, latijn Gelenses), gemeenschappelijke dorische kolonie van Rhodiërs en Kretenzers op de zuidkust van Sicilië, gelegen aan de monding van de Gelas ca. 90 km ten westen van Syracuse; van 1230 tot 1927 Terranova, thans weer G. geheten. Spoedig na de stichting (ca. 690 vC) begon een penetratieproces, dat gekenmerkt werd door voortdurende strijd tegen de inheemse bevolking, de Sicani. Nadat in 582/581 vC Acragas vanuit G. gesticht was, hield de expansie spoedig op en werd de moederstad door de dochter overvleugeld. Onder de tirannen Cleander (505-498) en Hippocrates (498-491) kwam zij tot een zekere bloei, maar toen hun opvolger Gelon tiran van Syracuse was geworden, nam de betekenis weer af. Na door de Carthagers verwoest te zijn (405) herleefde G. eerst na de hernieuwde kolonisatie door Timoleon (ca. 338). Na zware beproevingen van de kant van Agathocles werden de bewoners tenslotte door de tiran Phintias van Acragas overgebracht naar de naar hem genoemde stad Phintias (thans Licata).

muntaltaarRecente opgravingen (1946vv) hebben aanzienlijke resten van de antieke stad blootgelegd. De acropolis met twee tempels lag op de oostelijke heuvel (Molino a Vento). Enkele kleinere heiligdommen (o.a. van Demeter en Hera) en een stadskwartier uit de tijd van Timoleon zijn geïdentificeerd. Uit deze periode dateert ook de uit prachtig gekapte, isodome blokken opgetrokken stadsmuur, die op de westelijke heuvel (Capo Soprano) werd ontdekt. Het plaatselijk museum bevat een belangrijke collectie vondsten uit G. en omgeving. In G. overleed in 456/455 vC de dichter Aeschylus.


Lit. K. Ziegler (PRE 7, 946-962). D. Adamesteanu (EAA 3, 798-804). - L. Bernabo Brea, L'Athenaion di G. e le sue terracotte architettoniche (Ann. Scuola Arch. Atene 27/29, 1949/1951, 7-102). P. Griffo/L. von Matt, G. Schicksal einer griechischen Stadt Siziliens (Würzburg 1964). - Talrijke opgravingsverslagen van D. Adamesteanu en P. Orlandini in Kokalos (1, 1955vv) en Notizie degli Scavi di Antichità (o.a. 1956, 203-401 en 1960, 67-246). G. K. Jenkins, The Coinage of G. (Berlin/New York 1970). [J. A. de Waele]


Kaart