Gelon (Γέλων), zoon van Dinomenes uit Gela, stamde uit een aanzienlijke priesterfamilie, de hiërofanten, maar had als officier in de garde van de tiran Hippocrates carrière gemaakt. Na diens dood (491 vC) sloeg hij een opstand van stadgenoten neer, waardoor hij zijn eigen tyrannis kon vestigen. In 488/487 behaalde zijn span een overwinning te Olympia. Nadat de gamoren, de oligarchen te Syracuse, door het volk verdreven waren, riepen ze de hulp van G. in; deze voerde hen ca. 485 terug, doch wierp zich tevens op als tiran der Syracusanen, terwijl hij zijn broer Hiëro te Gela tot zijn plaatsvervanger aanstelde. Door onderwerping van vele steden, zoals Naxus, Megara Hyblaea, Leontini en Camarina, en door overplaatsing van de bevolking maakte hij van Syracuse een omvangrijke en bloeiende stad.
G. verbond zich met Theron van Acragas, met wiens dochter Demarete hij gehuwd was, tegen Terillus van Himera en samen brachten zij de door Terillus te hulp geroepen Carthagers een zware nederlaag toe bij Himera (480); hierdoor werd de carthaagse expansie op Sicilië voor bijna een eeuw gestuit. De schatting die de overwonnenen moesten betalen was zeer hoog. Daarvan werden tempels gebouwd, een gouden Nike naar Delphi gezonden en speciale, naar zijn vrouw genoemde munten geslagen.
Volgens Herodotus zouden de Grieken zich ook tot G. gewend hebben bij de dreiging van Xerxes' expeditie (480), doch hij weigerde, wel meer omdat de oorlog met de Carthagers op handen was dan omdat hij, zoals Herodotus bericht, niet het opperbevel over de griekse strijdmacht ontving.
Na zijn dood in 478 werd G. als tiran van Syracuse
opgevolgd door zijn broer Hiëro. Over Gelons regering
werd in de antieke historiografie onverdeeld
gunstig geoordeeld.
Lit. Herodotus 7, 155-167. Diodorus, boek 11. - B. Niese
(PRE 7, 1007-1013). - R. Van Compernolle, Étude de chronologie
et d'historiographie siciliote (Bruxelles/Rome 1960)
293-351, 383-403. A. Schenk von Stauffenberg, Trinakria
(München 1963) 176-207. H. Berve, Die Tyrannis bei den
Griechen (München 1967) 140-147. 600-603. [J. A. de Waele]