Naxus

Naxus (Νάξος), grieks toponiem.

tempel(1) Naxus, het grootste eiland van de Cycladen, ook thans nog N. geheten. De grootste lengte van N. bedraagt 33, de grootste breedte 24 km, de oppervlakte ca. 420 km², het hoogste punt is 1003 m. Het vruchtbare eiland met zijn milde klimaat was beroemd om zijn wijn en om zijn marmer; het was reeds in het 3e millennium vC dicht bevolkt. In de historische periode woonden er Ioniërs. De gelijknamige hoofdstad lag en ligt op de westkust.

Zijn grote bloei beleefde N. in de archaïsche tijd. In 735 vC namen Naxiërs deel aan de stichting van de gelijknamige kolonie Naxus op Sicilië. Een roerige maar voorspoedige tijd was die van de tiran Lygdamis, die bevriend was met Pisistratus van Athene en Polycrates van Samos, maar in 524 vC door de Spartanen verdreven werd. In 490 vC verwoestten de Perzen het eiland en verkochten het grootste deel van de bevolking als slaven. Na de perzische nederlaag van 480 werd N. lid van de attische zeebond, maar al in 466 viel het af, waarna het attische cleruchen opnemen moest. Sindsdien speelde het in de geschiedenis geen rol van betekenis meer.

De hoofdgod van het eiland was Dionysus; deze zou er de door Theseus achtergelaten Ariadne aangetroffen hebben. Op een klein eilandje voor de haven van het stadje N. bevinden zich imposante resten van een onvoltooide tempel uit de 6e eeuw vC (foto rechtsboven). [Nuchelmans]
Ten zuidoosten van de hoofdstad Naxus ligt tussen Sagkri en Ano Sagkri een onlangs (2008) gedeeltelijk gerestaureerde tempel van Demeter, die gebouwd was in de 6e vC (foto rechts).


Lit. Inscripties in IG 12, 5 (Inscriptiones Cycladum ed. F. Hiller von Gaertringen, 1903-1909) nrs. 35-104. - R. Herbst (PRE 16, 2079-2095). G. Colonna (EAA 5, 354v). Kirsten/ Kraiker 510-514.


Kaart

(2) Naxus, ionische stad op de oostkust van Sicilië, gelegen ruim 80 km ten noorden van Syracuse, 2 km ten noorden van de monding van de Acesines op de thans Capo Schiso geheten kaap.

muntN. was de oudste griekse kolonie op Sicilië; ze werd op de plaats van een inheemse nederzetting gesticht ca. 735 vC - volgens anderen in 757 - door kolonisten uit de euboeïsche stad Chalcis en van het eiland Naxus, onder leiding van Theocles. Deze stichtte kort daarna ook Leontini en Catana. In 476 vC bracht de syracusaanse tiran Hiëro I de bevolking van de stad over naar het eveneens door hem veroverde Leontini, maar na diens dood kon ze weer terugkeren. Tijdens de atheense expeditie tegen Syracuse (415-413) streden de Naxiërs aan de zijde van de Atheners. Daarvoor werden ze in 403 door Dionysius I van Syracuse zwaar gestraft: de stad werd gesloopt, de bewoners werden tot slaven gemaakt. De in 358 vC enkele kilometers noordwaarts gestichte stad Tauromenium gold als de erfgename van N.

Opgravingen hebben sinds 1953 grote delen van de stadsmuren en veel aardewerk aan het licht gebracht. Bijzonder fraai zijn de gevonden munten, waarop gewoonlijk de god Dionysus is afgebeeld.


Lit. K. Ziegler (PRE 16, 2064-2079). G. Gentili (EAA 5, 383v). - H. Cahn, Die Münzen der sizilischen Stadt Naxos (Diss. Basel 1944). [Nuchelmans]


Kaart