Naam van 2 steden (Νίκαια):
(1) Nicaea, een van de belangrijkste steden van
Bithynië,
gelegen op de oostelijke oever van het Ascania-meer
(Iznik Gölu) ca. 40 km ten zuidzuidwesten van
Nicomedia; thans Iznik. De stad,
die schilderachtig en zeer gunstig gelegen was aan
een van de grote handelsroutes van Byzantium naar
het Oosten, heette tot in de 4e eeuw vC Helicore of
Ancore. Na de slag bij Ipsus (301 vC) werd ze
veroverd door
Lysimachus, die haar de naam van
zijn eerste gemalin gaf. Na Lysimachus' nederlaag
en dood (281) viel N. toe aan het jonge koninkrijk
Bithynië. Sinds 264 vC was het de rivaal van de
hoofdstad Nicomedia en het bleef dat ook nadat
Bithynië in 74 vC een romeinse provincie geworden
was. Handel en nijverheid bloeiden er, ondanks
vele aardbevingen (32, 120, 362, 368 nC) en plunderingen
in de latere oudheid.
In 325 nC werd in N. door Constantijn
de Grote, die er een zomerpaleis had, het eerste algemene
concilie bijeengeroepen, dat door ca. 300 bisschop
pen bijgewoond werd en o.a. de geloofsbelijdenis
van N. (Symbolum Nicaenum) opstelde; ook het
zevende algemene concilie, in 787, werd in N. gehouden.
Van de antieke stad, waarin nog geen systematische
opgravingen hebben plaats gehad, zijn de dubbele
omwalling (voor een klein deel uit de romeinse,
voor het overige uit de vroegbyzantijnse periode),
aquaducten en resten van een theater bewaard gebleven.
Lit. Dio Chrysostomus, Redevoering 39. - W. Ruge (PRE 17, 226-243). N. Bonacasa (EAA 5, 452v). - A. Schneider/W. Karnapp, Die Stadtmauer von Iznik (Istanbuler Forschungen 9, Berlin 1938). A. Schneider, Die römischen und byzantinischen Denkmäler von Iznik (Istanbuler Forschungen 16, ib. 1943).
(2) Nicaea,
griekse kolonie in Zuid-Frankrijk, thans
Nice. Het oude Nice lag op de Kasteelheuvel
(Colline du Chateau), die uitkijkt over de oude stad en de haven.
De enige resten van Nicaea zijn keramische fragmenten,
misschien afkomstig van de Grieken uit Marseille uit de 6e of 5e eeuw vC.
De Griekse kolonie Νίκαια werd door Massalia
gesticht en lag waarschijnlijk
in de huidige oude stad (Vieux Nice), waar de rivier de Paillon in zee inmondt.
De naam Nikaia kan komen van "Nike", of
overwinning, die volgde op de nederlaag
van de plaatselijke Ligurische stam. Ofschoon er een Griekse acropolis was op de
Colline du Chateau, woonden de Grieken waarschijnlijk
samen met de Liguriërs.
In 154 vC hielpen de Romeinen Massalia met de
verdediging van Nikaia en
Antipolis
(Antibes) tegen de aanval van andere
(niet-Vediantii) Liguriërs.
Aan de linkerzijde van de rivier de Paillon ligt Cemenelum dat nu
een buitenwijk van Nice en thermen en een amphitheater kent.