Perseus

Perseus bijgestaan door Athene, doodt Medusa (metope van tempel C uit Selinus 540 v.C.)

Perseus (Περσεύς), legendarische held uit Argos, zoon van Zeus en Danaë. Volgens de meest verbreide versie van de sage had Acrisius, de vader van Danaë, van een orakel de waarschuwing gekregen dat de zoon van zijn dochter hem zou doden. Om die reden liet hij Danaë in een onderaardse cel in zijn paleis opsluiten; Zeus bezocht haar daar echter in de gedaante van een gouden regen. Toen Acrisius hoorde dat zij een zoon ter wereld had gebracht, liet hij moeder en kind in een kist opsluiten en in zee werpen. De kist dreef naar het eiland Seriphus, waar P. en zijn moeder door Dictys en diens broer koning Polydectes werden opgenomen. Nadien echter wilde laatstgenoemde zich van beiden ontdoen en daarom stuurde hij P. erop uit om het hoofd van Medusa (Gorgo) te halen, dat ieder die het onder ogen kreeg in steen deed veranderen. P. bracht deze opdracht tot een goed einde dank zij de hulp van Hermes en Athene, door wier bemiddeling hij de beschikking kreeg over verschillende tovermiddelen, o.a. een onzichtbaar makende helm, gevleugelde schoenen, een reiszak en een bronzen sikkel. Op de terugweg bevrijdde hij Andromeda door het zeemonster dat haar bedreigde te doden; daarna trad hij met haar in het huwelijk. Vervolgens ging P. naar Seriphus terug en doodde Polydectes door hem het hoofd van Medusa te laten zien. Met vrouw en moeder begaf hij zich daarop naar Argos, waar hij tijdens lijkspelen zijn grootvader Acrisius met een discus dodelijk trof, en zo de orakelspreuk in vervulling deed gaan. Hij liet de heerschappij over Argos echter aan Megapenthes over, een neef van Acrisius, en werd zelf koning van Tiryns, van waaruit hij Mycene gesticht zou hebben.

Perseus' strijd tegen Medusa heeft al vroeg de belangstelling van de griekse beeldende kunstenaars getrokken, getuige een amfoor uit Eleusis en een ivoren reliëf uit Samos, beide uit de eerste helft van van de 7e eeuw vC. Naderhand vormde de bevrijding van Andromeda een geliefd thema op ceramiek, muurschilderingen, reliëfs en mozaïeken, tot in de late keizertijd; de interesse voor de strijd tegen Medusa schijnt dan verdwenen te zijn. De standbeelden van P., o.a. van Myro, zijn vrijwel alle verloren gegaan; alleen een bronzen beeld te Athene (ca. 350 vC) stelt zo goed als zeker P. voor.

Lit. Ovidius, Metamorfosen 4, 604 - 5, 249. - J. Catterall (PRE 19, 978-992). E. Kuhnert (Rocher 3, 1986-2060). K. Schauenburg (EAA 6, 66-69).