Acta

Acta, latijnse naam voor de verordeningen en beschikkingen van overheidsorganen, en voor de notulen van besprekingen:

(1) Acta senatus, de 'handelingen van de senaat'. De besluiten van de senaat werden reeds vroeg schriftelijk vastgelegd, het vervaardigen van notulen der senaatszittingen en de publicatie daarvan in de acta diurna werd in 59 vC door Caesar voorgeschreven. De publicatie werd door Augustus weer afgeschaft, maar het maken van de notulen bleef tot het einde van het romeinse rijk bestaan. Ze werden geredigeerd door een curator actorum senatus, later ab actis senatus genoemd, en bewaard in het senaatsarchief, waar ze door de senatoren en door geschiedschrijvers geraadpleegd konden worden.

(2) De door Caesar in 59 vC opgerichte dagelijks verschijnende staatscourant heette acta urbis, acta populi Romani of acta diurna. In de keizertijd berustte de redactie bij een persbureau (ab actis urbis). De verspreiding geschiedde door aanplakking, de inhoud bestond niet alleen uit officiële berichten, maar ook uit velerlei maatschappelijk nieuws. Een parodie van de acta urbis is te vinden bij Petronius, Satiricon 53. Echte resten van acta urbis bezitten we niet, de z.g. fragmenta Dodwelliana zijn vervalsingen uit de 15e of 16e eeuw.

(3) Acta principis. Met deze naam werden de gezamenlijke regeringsdaden (edicta, decreta, privilegia enz.) van een romeinse keizer aangeduid, exclusief de aan zijn initiatief ontsproten wetten en senaatsbesluiten. Reeds Caesar liet in 45 vC alle magistraten trouw aan zijn acta zweren. In de keizertijd gold de jaarlijkse ambtseed van senatoren en magistraten ook de acta van de regerende keizer en diens voorgangers, voor zover de acta van deze laatsten niet nietig verklaard waren, hetgeen o.a. geschiedde bij Caligula, Nero, Domitianus en Caracalla.


Lit. M. Fuhrmann (Der kleine Pauly 1, 54-56). - A. Stein, Die Protokolle des romischen Senates (Praag 1904). GRL 14 (München 1927) 380-382. [Nuchelmans]


(4) Acta apostolorum: zie Handelingen der apostelen.

(5) Acta apostolorum apocrypha: zie Akten.

(6) Acta facientes: zie Libellatici.

(7) Acta martyrum: zie Martelaarsakten.

(8) Acta Pilati: zie Pilatus.


Register