Tarquinius, gelatiniseerde vorm van de etruskische familienaam Tarqu(n)-na. Vier Tarquinii hebben een belangrijke rol gespeeld in de oudste geschiedenis van Rome.
(1) Tarquinius Priscus, volgens de overlevering vijfde koning
van Rome (616-579 vC). Lucius Tarquinius Priscus zou de zoon
zijn van de Bacchiade
Demaratus van Corinthe,
die zich in het etruskische
Tarquinii zou hebben
gevestigd. Zijn oorspronkelijke naam Lucumo zou bij
zijn adoptie in Tarquinius zijn veranderd, waaraan
later ter onderscheiding Priscus werd toegevoegd.
Zijn vrouw was de etruskische Tanaquil, die hem
op de romeinse troon zou hebben geholpen.
Ofschoon legenden de figuur van Tarquinius omgeven, wordt
toch zijn historiciteit aangenomen. Hierop wijzen
zijn naam, het verhaal over de Etruriër Mastarna,
die in Rome aan de macht kwam na een koning Tarquinius
te hebben vermoord en soms met Servius Tullius
wordt geïdentificeerd, alsmede de traditie die zegt
dat hij vele etruskische zaken in Rome introduceerde.
Hiertoe behoren de muziek, culten als die van
de Capitolijnse trias, offerritueel, mantiek, de
triumphus-spelen, insignia, fasces en andere zaken.
Behalve van een tempel op het Capitool die hij inwijdde
zou hij ook van vele andere bouwwerken uit
de koningstijd de initiatiefnemer zijn. Sommige aan
hem toegeschreven oorlogen tegen naburige stammen
kunnen eveneens historisch zijn, al bestaat het
vermoeden dat een sterke overeenkomst met die
van Tarquinius Superbus hier op enige verwarring
wijst.
Lit. F. Schachermeyr (PRE 4A, 2369-2380). - C. Franzero, T. der
Etrusker. Sein Leben und seine Zeit (München 1961). E. Gjerstad,
Legends and Facts of Early Roman History (Lund 1962). M. Pallottino,
Fatti e leggende (moderne) sulla più antica storia di Roma
(Studi etruschi 31, 1963, 3-37).
(2) Tarquinius Superbus, zevende en laatste koning van Rome (534-510 vC), zoon van Tarquinius Priscus. Zijn cognomen is een latere toevoeging en zou verband houden met zijn tiranniek bewind, dat leidde tot de val van het koningschap. Op zijn historiciteit wijst o.m. zijn verdrag met Gabii, waarvan de tekst waarin overigens de bijnaam Superbus ontbreekt tot in Augustus' tijd bewaard bleef in de tempel van Semo. Zijn door sagen omweven leven vertoont enkele overeenkomsten met dat van zijn vader, wat soms tot vereenzelviging van beiden heeft geleid. Een van de bekendste verhalen over hem betreft Lucretia; sommige ervan zijn wellicht van griekse oorsprong.
Het aan Tarquinius Superbus verweten gewelddadig bewind
is wellicht een later bedenksel om de afschaffing van
de monarchie te rechtvaardigen. Historisch gezien
ligt een samenhang daarvan met de afbrokkeling
van de etruskische machtspositie in Italië na de
nederlaag bij Cumae (474 vC) meer voor de hand. In
ieder geval leidden de aan Porsenna toegeschreven
restitutiepogingen ondanks een tijdelijke bezetting
van Rome niet tot een blijvend resultaat. En
rex zou tot in lengte van dagen in Rome een gehaat
begrip blijven.
Lit. Livius 1, 49-60. F. Schachermeyr (PRE 4A, 2380-2389). - W.
Fauth, Der Traum des Tarquinius Spuren einer etruskisch-mediterranen
Widder-Sonnensymbolik bei Accius (Fr. 212 D) (Latomus 35, 1976,
469-503). Zie voorts Lit. bij Tarquinius (1).
(3) Tarquinius Collatinus.
Lucius Tarquinius Collatinus, heerser van
Collatia in
Latium, was gehuwd
met Lucretia,
wier schending door Sextus Tarquinius de aanleiding
zou zijn geweest tot de verdrijving van diens vader
Tarquinius Superbus uit Rome. Collatinus behoorde
tot de stichters van de republiek en bekleedde als
een soort erfgenaam van de tarquinische macht samen
met Brutus het eerste consulaat (509
vC). Nadat hij deze waardigheid had moeten neerleggen,
begaf hij zich naar Lavinium, waar hij op
hoge leeftijd stierf.
Lit. Livius 1, 57-60. - F. Schachermeyr (PRE 4A, 2389). - R. A.
Bauman, The Abdication of Collatinus (Acta Classica 9, 1966, 129-141).
(4) Sextus Tarquinius, oudste zoon van
Tarquinius Superbus.
Voigens de overlevering zou hij Lucretia, de
echtgenote van Tarquinius Collatinus hebben
verkracht, die zich daarna het leven benam. Deze gebeurtenissen
leidden tot de val van het koningschap
te Rome. Bij een poging om dit te herstellen voerde
Tarquinius de legers van de Tarquinii aan. Hij viel door
moordenaarshand.
Lit. Livius 1, 57-60. - F. Schachermeyr (PRE 4A, 2391).
[A.J. Janssen]