Ancyra (Ἄγκυρα) heette in de Oudheid de tegenwoordige hoofdstad van Turkije Ankara (vroeger Angora), gelegen op het centrale plateau van Anatolië, ca. 200 km van de Zwarte-Zeekust, aan een zijrivier van de Sangarius. Uit opgravingen is gebleken dat de streek rond A. reeds ten tijde van de Hethieten bewoond was. Volgens de legende was de stad gesticht door koning Midas van Phrygië, die ter plaatse een anker (ancyra) gevonden zou hebben. Door zijn gunstige ligging was A. reeds belangrijk in de 8e eeuw vC en werd dat nog meer sinds de perzische koningen de grote z.g. Koningsweg van Susa naar Sardes langs de stad leidden. In de 3e eeuw vC werd A. het centrum van de Galaten, die plunderend door Klein-Azië trokken.
Uit de romeinse periode, toen het de hoofdstad
van de provincie Galatia
was, dateren de resten
van een grote tempel van Augustus en Roma (8 bij
15 zuilen, 25 x 45 m) en de termen, waarvan een
groot deel in 1939 aan het licht is gebracht. Op de
cella-wand van de Augustustempel ontdekte de Vlaming
Ogier Ghislain de Busbecq in 1555 het z.g.
Monumentum Ancyranum, de latijnse tekst met
griekse vertaling van de Res Gestae Divi Augusti
(Regeringsdaden van de goddelijke
Augustus).
Het christendom dateert in A. waarschijnlijk uit de
tijd van de apostel Paulus. De stad werd de zetel van
de metropoliet van Galatië. Er werden drie synoden
gehouden, een orthodoxe (314), een semi-ariaanse
(358) en een ariaanse (375).
Lit. A. M. Mansel (EAA 1, 398-400). -E. Mamboury, Ankara.
Guide touristique (Ankara 1934). D. Krencker/M.Schede,
Der Tempel in Ankara (Berlin-Leipzig 1936). M. Schede/
H. Schultz, Ankara und Augustus (Berlin 1937). A. H. M.
Jones, The Cities of the Eastern Roman Provinces (Oxford
1937) 112-120. N. C. Gulekli, Ankara (Ankara 1948).
[Nuchelmans]