Chius

kaartChius (Χῖος), grieks eiland, een van de Sporaden, voor de kust van Klein-Azië, tegenover het grote schiereiland van Erythrae, waarvan het door een 8 km brede zeestraat gescheiden is. De noordelijke helft van het eiland, dat een oppervlakte van ruim 800 km² heeft, is bergachtig (hoogste punt ca. 1270 m), het zuiden vlak. De voornaamste steden waren Chius (op de oostkust), Bolissus en Cardamyle. De oerbevolking, Lelegers of Pelasgen, zou door Ioniërs uit Attica en Euboea verdreven zijn. C. werd naast andere plaatsen als de geboorteplaats van Homerus genoemd; er was ook een episch centrum der Homeriden. Het vruchtbare en welvarende eiland was lid van de ionische dodecapolis; zijn oudste munten dateren uit ca. 600 vC. Na de onderwerping door Cyrus (546) revolteerde het in 500. Bij Salamis vochten de Chioten aan perzische, bij Mycale weer aan griekse zijde. Na 478 was C. lid van de attische zeebond, waarvan het afviel in 412; het eiland werd toen strijdtoneel (Thucydides 6, 14-61). Na 404 kreeg het een spartaans garnizoen, doch in 384 sloot het zich weer bij Athene aan. In 357 viel C. opnieuw af en werd de strijd tussen aristocraten en democraten hervat. In de hellenistische tijd was het bondgenoot der Romeinen tegen Antiochus de Grote, door Sulla werd C. een civitas libera van de provincie Asia.

tempel van Athene In de archaïsche tijd was C. een belangrijk artistiek centrum: van de beeldhouwers verdient o.a. Archermus vermelding, bekend door zijn in 1877 op Delus teruggevonden gevleugelde Nike (Athene, Nationaal Museum 21). Uit C. stammen ook de z.g. chiotische vazen, gekenmerkt door zwarte en prolychrome decoratie op een witte ondergrond (R. M. Cook, Greek Painted Pottery, 1960, 126vv; 346). Beroemd was de chiotische wijn. The British School in Athene heeft sinds 1952 belangrijke opgravingen verricht op de zuidkust van het eiland, dat overigens niet rijk is aan resten uit de oudheid.


Lit. L. Bürchner (PRE 2, 2286-2298). G. Bermond Montanari/E. Lissi (EAA 2, 556v). Philippson/Kirsten 4, 245vv. Kirsten/Kraiker 538v. - D. W. S. Hunt, An Archaeological Survey of the Classical Antiquities of the Island of Chios carried out between the Month of March and July 1938 (Ann. British School at Athens 49, 1940-50, 29-52). Opgravingsverslagen ib. 1954vv en Fasti Archeologici 1952vv. [J. A. de Waele]


Kaart