Pella

Pella (Πέλλα), naam van twee steden.

kaart(1) Pella, hoofdstad van Macedonië van ca. 410 tot 168 vC. P. lag in de oudheid dicht bij de zee aan de noordkust van de Golf van Therme (anders dan op de kaart, waar de huidige kustlijn is weergegeven), ca. 40 km ten noordwesten van Therme en Thessalonice. De stad werd door koning Archelaus (413-399) tot hoofdstad van zijn rijk gemaakt in plaats van het meer in het binnenland gelegen Aegae; hij liet er een prachtig paleis bouwen, dat verfraaid werd met fresco's van Zeuxis. Hierin resideerden beroemde vorsten als Philippus II en Alexander de Grote en later de Antigoniden. Na de slag bij Pydna (168 vC) viel P. in handen van de Romeinen, die er de hoofdstad van het bestuursdistrict Macedonia Tertia van maakten. Sinds 148 vC, toen Macedonië een romeinse provincie werd, waarvan de gouverneur in Thessalonica zetelde, verloor de stad snel aan betekenis, een proces dat bevorderd werd door het dichtslibben van de Golf van Therme en de daardoor veelvuldig optredende malaria. Een korte nabloei beleefde P. als Colonia Iulia Augusta P. in het begin van de keizertijd, maar ca. 150 nC was de plaats zo goed als verlaten; ze is dat tot op heden gebleven.

mozaiekDe systematische opgravingen sinds 1957 hebben de ligging van de stad, de acropolis en de vesting Phocus kunnen vaststellen en indrukwekkende resten van rijke herenhuizen aan het licht gebracht, met prachtige, uit kiezelstenen samengestelde vloermozaïeken (thans in het plaatselijk museum). De stadswijk waartoe deze woningen uit de 4e en 3e eeuw vC behoorden, had een rechthoekig grondplan volgens het z.g. schaakbordpatroon.


Lit. E. Oberhummer (PRE 19, 341-348). P. Petsas (EAA 6, 16-20). Kirsten/Kraiker 610-613. - P. Petsas, P. (Lund 1964).


Kaart

(2) Pella, stad in Oost-Jordanië, ca. 25 km ten zuiden van het meer van Gennesaret, behorend tot de Dekapolis; thans tabakat fahl. P. komt als Pihil in egyptische en andere bronnen voor vanaf de 19e eeuw vC. In de 4e of 3e eeuw vC werd het gehelleniseerd en Pella genoemd met de naam van de geboortestad Pella van Alexander de Grote. Ca. 83 vC werd de stad door Alexander Jannëus veroverd en verwoest, in 63 vC door Pompeius ingenomen en bij de Dekapolis ingelijfd. Tijdens de joodse opstand van 66 tot 70 nC zouden de christenen van Jeruzalem in P. een toevluchtsoord gevonden hebben. Bij de arabische invasie werd in de buurt van P. een beslissende slag tussen islamieten en christenen geleverd, waarbij 80.000 byzantijnse soldaten gesneuveld zouden zijn (638 nC).


Lit. J.-M. Fenasse (DB Suppl. 7, 1966, 605-626). Opgravingsverslag: P. of the Decapolis 1. The 1967 Season (Wooster 1973). [Nuchelmans]


Kaart