Theramenes (Θηραμένης), atheens oligarchisch
politicus (ca. 455-403 vC). Hij speelde naast
Antiphon
van Rhamnus en Pisander een belangrijke
rol in de oligarchische omwenteling van 411 vC en
was een van de initiatiefnemers tot de instelling van
de Raad van 400; maar vier maanden later werkte
hij eraan mee dat deze vervangen werd door de
Raad van 5000. Na het herstel van de democratie in
410 nam T. actief deel aan de strijd tegen Sparta.
Samen met Alcibiades en
Thrasybulus vernietigde
hij de spartaanse vloot bij Cyzicus
(408); hij
dwong Chalcedon
tot het betalen van een schatting
en nam als triërarch deel aan de slag bij de
Arginusen (406).
Na de slag bij Aegospotomi
(405) werd
hij uitgezonden om met de spartaanse opperbevelhebber
Lysander te onderhandelen. Deze
onderhandelingen duurden meer dan drie maanden,
volgens Xenophon en anderen omdat T. ze rekte om
de Atheners, die honger leden, murw te krijgen.
Toch werd hij als gevolmachtigd woordvoerder naar
Sparta gestuurd en kwam met de vredesvoorwaarden
terug naar Athene. Hij werd vervolgens benoemd
tot lid van de onder Lysanders druk in het
leven geroepen Dertig. In dit college trachtte
T. een gematigde koers te varen, maar hij kwam
weldra in conflict met de meer radicale elementen
en vooral met Critias, door wiens toedoen hij
uiteindelijk gevangen genomen en ter dood gebracht
werd. Het voortdurend wisselen van positie - hij
had de bijnaam κόθορνος, hetgeen zoveel als 'weerhaan'
betekende - bezorgde T. zowel van de zijde
der oligarchen als van de kant der democraten veel
kritiek; Aristoteles (Ἀθηναίων πολιτεία 28, 5)
beschouwde T. als een van de drie grootste
staatslieden van het einde der 5e eeuw.
Lit. Xenophon, Hellenika, boeken 1 en 2. Thucydides 8, 61-98. W.
Schwahn (PRE 5A, 2304-2320). - L. van der Ploeg, P. en zijn tijd
(Diss. Utrecht 1948). U. Hackl-Ritzmann, Die oligarchische
Bewegung in Athen am Ende des 5. Jahrhunderts vC (Diss. München)
[Schouten]