Leto, Niobe en Phoebe staan; Aglaia en Ileaira spelen het Astragal-spel. Schildering op marmer, Herculaneum (Nationaal Museum Napels)

Leto (Λητώ), griekse godin, dochter van de Titanen Coeus en Phoebe, laatste echtgenote van Zeus vóór Hera, bij hem moeder van Apollo en Artemis. Toen de bevalling naderde, zou de jaloerse Hera alle plaatsen op aarde verboden hebben L. onderdak te verlenen, zodat deze van land tot land moest zwerven voordat ze tenslotte op Delus, dat Hera's toorn trotseerde, na 9 dagen en 9 nachten durende weeën haar kinderen ter wereld kon brengen. Het eilandje, dat voordien drijvend was, werd als beloning door Zeus vastgelegd aan vier kolommen op de zeebodem; men wees later bij de berg Cynthus nog de palmboom aan waaraan L. zich tijdens de barensweeën zou hebben vastgeklampt.

De verwantschapsrelatie tussen L., Apollo en Artemis, godheden die ongetwijfeld van geheel verschillende herkomst waren, behoorde tot de godsdienstige traditie van de Grieken minstens vanaf de 8e eeuw vC. Over ontstaan en achtergronden van deze trias bestaat veel onzekerheid; sommigen willen L. identificeren met de lycische godin Lada. De mythologie vertelt uit het leven van L. nog een drietal andere bekende voorvallen: de lycische boeren die L. met haar kinderen wegjoegen van een bron waaruit ze wilden drinken, veranderde ze in kikvorsen; toen ze door de kroostrijke thebaanse koningin Niobe bespot werd om haar geringe kindertal, nam ze op gruwelijke wijze wraak, toen de reus Tityus zich aan L. poogde te vergrijpen, werd hij door Apollo of Zeus gedood.

L. werd gewoonlijk samen met haar beide kinderen vereerd, behalve op Delus bv. ook in Athene, Delphi en Tanagra, maar hier en daar ook alleen, zoals in Argos en op sommige plaatsen in Klein-Azië. Haar romeinse naam was Latona. In de beeldende kunsten werd L. voorgesteld als een waardige dame met lang haar en gekleed in een chiton, dikwijls met haar twee kinderen op de armen; dergelijke groepen zouden door beroemde beeldhouwers als Euphranor, Polycletus, Praxiteles en Scopas vervaardigd zijn, maar zijn ook in de vorm van statuetten (al uit de 7e eeuw vC te Drerus op Kreta) teruggevonden, op reliëfs en op vazenschilderingen. Uiteraard komt L. ook dikwijls voor op taferelen uit het leven van Apollo en Artemis, en op afbeeldingen die haar ervaringen met Niobe en Tityus weergeven.

Lit. Homerische hymne op Apollo. Callimachus, Hymne op Delus. Ovidius, Metamorfosen 6, 146-411. Enmann/Sauer (Roscher 2, 1959-1980). F. Wehrli (PRE Suppl. 5, 1931, 555-576). H. Sichtermann (EAA 4, 502-506). [Nuchelmans]