Hellespont

kaartHellespont (Ἑλλήσποντος), naam van de zeestraat tussen de thracische Chersonesus en de noord-westkust van Klein-Azië; thans algemeen Dardanellen genoemd, in het turks Cannakale Bogazi. De H., die ca. 65 km lang is en op de meeste plaatsen 5 à 6 km breed (smalste punt is 1220 m tussen (Sestus en Abydus), scheidt Europa van Azië en vormt de verbinding tussen de Propontis (Zee van Marmara) en de Aegeïsche Zee. De naam ('Zee van Helle') werd in verband gebracht met de sage van Phrixus en diens zuster Helle; laatstgenoemde zou hier van de ram met gouden vacht in zee gevallen zijn.

dardanellenIn de H. staat en stond ook vroeger (vgl. reeds Ilias 2, 845 en 12,30) een sterke bovenstroming in zuidwestelijke richting. Aan de aziatische kust monden o.a. de Simois en Scamander, op de europese kust o.a. de Aegospotami in de H. uit. In de oudheid was de visrijke straat niet alleen een zeer belangrijke zeeweg, die voor de Grieken de verbinding vormde met de graanrijke gebieden langs de Zwarte Zee, hij bood naast de Bosporus ook de beste mogelijkheid om van Europa naar Azië en v.v. over te steken: Xerxes liet in 480 vC van Abydus naar Sestus een schipbrug bouwen; Alexander zette in 334 vC hier zijn leger van Europa naar Azië over; via de H. drongen in 278/277 vC de Galaten Klein-Azië binnen. Vanaf ca. 700 vC leidden de gunstige ligging en de vruchtbaarheid van de kusten tot de stichting van talrijke kolonies, o.a. Lampsacus, Abydus, Dardanus, Sestus en Sigeum; vrijwel alle steden langs de H. maakten in de 5e eeuw vC deel uit van de attische zeebond. In de hellenistische en romeinse tijd verloor de H. door allerlei technische en politieke factoren veel van zijn vroegere betekenis; als verbinding tussen Europa en Azië werd hij grotendeels door de Bosporus vervangen.


Lit. L. Bürchner/E. Oberhummer (PRE 8, 182-193). [Nuchelmans]


Kaart