Apollonius Rhodius

Apollonius (Ἀπολλώνιος) Rhodius, grieks episch dichter en filoloog uit de 3e eeuw vC. Van zijn leven is weinig bekend. Hij werd geboren in Alexandrië ca. 295 vC, was waarschijnlijk leerling van Callimachus en stond van ca. 260 tot ca. 247 aan het hoofd van de alexandrijnse bibliotheek. Daarna trok hij zich - vanwege een literair meningsverschil met Callimachus? - terug op het eiland Rhodus, waaraan hij zijn naam ontleende.

In tegenstelling met Callimachus, die een voorstander van korte gedichten was, huldigde A. de opvatting dat ook in zijn tijd nog plaats was voor grote heldendichten naar de trant van Homerus. Om dat aan te tonen schreef hij het omvangrijke epos Ἀργοναυτικά [De lotgevallen der Argonauten; 5835 versregels). Boek 1 en 2 verhalen de aanleiding en de voorbereiding van de tocht, het vertrek uit Iolcus en de avonturen van de zeereis naar Colchis; in boek 3 en 4 wordt verteld hoe Iason met behulp van koning Aeëtes' dochter Medea het gulden vlies bemachtigde en, door steeds nieuwe gevaren bedreigd, via Donau, Rhòne, Middellandse Zee en Noord-Afrika tenslotte in zijn vaderland terugkeerde.

tekst

De vraag of A. in zijn opzet geslaagd is, moet ontkennend beantwoord worden. De Argonautica staan weliswaar sterk onder de invloed van de homerische epen: uitvoerige strijdscènes, avontuurlijke zwerftochten, de bewapening en de levenswijze der helden, het ingrijpen der goden; ook taal en metriek sluiten zich in vele opzichten nauw bij die van Homerus aan. Maar toch spreekt uit het werk een geheel andere tijdgeest dan uit Ilias en Odyssee. A. was, als kind van zijn tijd, kennelijk meer een geleerde dan een dichter; zijn werk is meer het resultaat van mythologische, geografische en historische studie dan van dichterlijke inspiratie. Onderdelen die bij Homerus een organische samenhang met het hoofdthema vertonen, ervaart men bij A. als overbodige ornamenten. De compositie is te los, de taal dikwijls gezocht. Het best geslaagd is de indrukwekkende schildering van Medea's tweestrijd en haar hartstochtelijke liefde voor Iason in het derde boek, een motief dat met A. zijn intrede in de epische poëzie deed (vgl. Vergilius' Dido-figuur). Van een zekere mate van origineel dichterschap getuigen ook de talloze vergelijkingen en natuurbeschrijvingen. Ook het nageslacht was niet eenstemmig in zijn oordeel over de Argonautica; de bewonderaars waren evenwel in de meerderheid. Het werk had grote invloed op Vergilius; Varro Atacinus en Valerius Flaccus bewerkten het in het latijn.

De handschriften der Argonautica worden in drie klassen verdeeld, m, w en k. De voornaamste representant van klasse m is codex Laurentianus 32,9 (Florence; eind 10e eeuw), van klasse w codex Laurentianus 32,16 (uit 1281). De bewaard gebleven scholia (uitgegeven door K. Wendel, Scholia in Apollonium Rhodium vetera², Berlin 1958) vermelden op zes plaatsen de lezing van een 'proekdosis' (eerste uitgave), maar de varianten zijn van weinig belang.

Van de overige werken van A., korte gedichten naar hellenistische trant, is niets bewaard dan enkele losse hexameters (zie J. U. Powell, Collectanea Alexandrina, Oxford 1925, 4-8). Van zijn filologische arbeid is zo goed als niets bekend.


Lit. Uitgaven: Editio princeps: J. Laskaris (Florence 1496). Beste recente editie: H. Fraenkel, Apollonii Rhodii Argonautica (Oxford 1961). Engelse vertaling, naast griekse tekst: R. C. Seaton, Apollonius Rhodius (Loeb Classical Library, London 1912). Duitse vertaling: Th. von Scheffer, Die Argonauten (Leipzig 1940). Commentaren: G. W. Mooney (London/Dublin 1912) en, alleen op het derde boek: F. Vian (Paris 1961). - G. Knaack (PRE 2, 126-134). K. Ziegler, Das hellenistische Epos (Leipzig 1934). A. Lesky, Geschichte der griechischen Literatur (Bern 1958) 665-673. - G. Marxer, Die Sprache des Apollonios Rhodios in ihrer Beziehung zu Homer (Diss. Zürich 1935). F. Stoessl, Apollonios Rhodios. Interpretationen zur Erzählungskunst und Quellenverwertung (Bern 1941). H. Herter, Zur Lebensgeschichte des Apollonios von Rhodos (Rheinisches Museum 91, 1942, 310-326). E. Eichgrün, Kallimachos und Apollonios Rhodios (Diss. Berlin 1961). H. Fränkel, Einleitung zur kritischen Ausgabe der Argonautika des Apollonios (Abh. Akad. Wiss. Göttingen, Philol.-hist. Kl., 3. Folge 55, Göttingen 1964). Uitgave met franse vertaling: F. Vian/E. Delage, Apollonios de Rhodes, Argonautiques 1-3 (Paris 1974-1981).


Lijst van Auteurs