Pertinax 193
Publius Helvius Pertinax, in 126 geboren als zoon van een vrijgelatene, streed onder Antoninus Pius in Syrië tegen Avidius Cassius. Onder Marcus Aurelius bevocht hij de Marcomannen aan de Donau, onder Commodus werd hij keizerlijk legaat in Britannia (185), intussen was hij ook consul geweest (174); zijn proconsulaat in Africa (188/89) werd in 192 gevolgd door een 2e consulaat. In dat jaar werd hij ook stadsprefect.
Na de moord op Commodus (31 december 192) bracht de belofte van een groot donativum de praetorianen ertoe Pertinax tot keizer uit te roepen. Ofschoon hij aan de senaat het volle aandeel in het bestuur wilde laten, brachten zijn voorgenomen financiële hervormingen hem in conflict met dit college. Doordat hij het donativum niet helemaal uitbetaalde, verloor hij tegelijk de steun van de praetorianen. Dezen bestormden de Palatijn, waarbij Pertinax de dood vond (28 maart 193). Septimius Severus nam hem onder de divi op. Pertinax werd geprezen om zijn opgewektheid, bescheidenheid en zin voor voor gerechtigheid, maar gelaakt om zijn hebzucht, onoprechtheid en te sterke hervormingsdrang.
Lit. Historia Augusta, Helvius Pertinax. Herodianus 2, 1-5. Cassius Dio 73. - Conradt (PRE Suppl. 3, 1918, 895-904). E. Hohl, Kaiser P. und die Thronbesteigung seines Nachfolgers im Lichte der Herodiankritik (Sitzungsberichte der Deutschen Akad. Wiss. zu Berlin 1956, 2). A. M. Woodward, The Coinage of P. (Numismatic Chronicle 17, 1957, 84-96). F. Càssola, Pertinace durante il principato di Commodo (La Parola del Passato 20, 1965, 451-477). A. B. Breebaart, Keizer P. en de crisis van 193 (Tijdschrift voor Geschiedenis 81, 1968, 289-305). A. R. Birley, The coups d'état of the Year 193 (Bonner Jahrbücher 169, 1969, 247-280). [A.J.Janssen]
