Pasargadae

kaartPasargadae (Πασαργάδαι, elamitisch Batrakataš, thans Madar-i Sulaiman), koninklijke residentie in het iraanse gewest Parsa (grieks Persis, nieuw-perzisch Fars), door Cyrus de Grote aangelegd dicht bij de plaats waar hij in 550 vC Astyages, de koning der Meden, versloeg. In een keteldal van 3 x 3 km, dat onverdedigd lijkt te zijn geweest, liet Cyrus de volgende bouwwerken optrekken, waarvan door systematische opgravingen sinds 1928 aanzienlijke resten aan het licht gekomen zijn.

1. Een poortgebouw (reliëf met viervleugelige genius).
2. Een kalkstenen brug van 16 x 16 m op 15 zuilen.
3. Een rechthoekige ontvangstzaal met acht hoge zuilen, omgeven door portieken met lagere zuilen. Soortgelijke zuilenhallen kwamen in de 7e eeuw vC reeds in Urartu voor (Erevan, Erzincan) en, op kleinere schaal, in de 9e eeuw bij de Manneeën; ook voor het afwisselend gebruik van zwarte en witte steen bestaan urartische voorbeelden.
4. Een paleis, gelijkend op de ontvangstzaal, doch voorzien van kleinere deuropeningen en uit kleitichels opgetrokken vleugels met kleine kamers; in de deuropeningen zijn reliëfs van een gedrapeerde koning aangebracht, die door opschriften als afbeeldingen van Cyrus zijn gekenmerkt.
5. Een tuinpaviljoen met twee portieken; hier verborg een dame van het perzische hof tegen 330 vC haar gouden en zilveren sieraden.
6. Een vuurtempel, of liever bewaarplaats voor het heilige vuur, in de vorm van een 14 m hoge kalkstenen toren met hoge buitentrap en blinde vensters.
7. Twee openlucht-altaren binnen een ommuring, waarvan één hoek wordt gevormd door een getrapt kleitichelterras.
8. Het graf van Cyrus, bestaande uit een grafkamer met een hellend dak, een vereenvoudigde ionische daklijst en een met een driedubbel rozet gesierde gevel. Het monument, dat op een getrapte onderbouw van 12 x 13 m staat, is in zijn geheel 11 m hoog; het is opgetrokken uit grote kalksteenblokken. Volgens Arrianus lag het lichaam van Cyrus in een gouden sarcofaag op een gouden rustbank met een gouden tafel ervoor en stond het graf in een ommuurd park met een wachthuis.
9. Een citadel van 700 x 700 m, waarvan de kleitichelmuur de kam van zes heuvels volgt. Tegen de zuidelijke heuvel is een terras gebouwd, dat het stadsgebied domineert en waarschijnlijk bedoeld was als onderbouw voor een paleis. Onder Darius I echter werd er uit kleitichels een kazerne met voorraadkamers op gebouwd, die in de opstand tegen het griekse bewind van de Seleuciden ca. 280 vC door brand verwoest werd; de laatste bewoners verborgen er een schat van zilveren sieraden en munten van Alexander de Grote en Seleucus I.

In P. resideerden Cyrus de Grote en Cambyses. Ca. 510 vC werd de functie van P. overgenomen door Persepolis.


Lit. H. Treidler (PRE Suppl. 9, 1962, 777-799). L. Vanden Berghe, Archéologie de l'Iran Ancien (Leiden 1959) 20-23. - Ali Sami, P., the oldest imperial capital of Iran (Shiraz 1956). - Opgravingsverslagen: E. Herzfeld, Bericht über die Ausgrabungen von P. (Archäologische Mitteilungen aus Iran 1, 1928, 4-16). D. Stronach, Excavations at P. (Iran 1, 1963, 19-42; 2, 1964, 21-39; 3, 1965, 9-52; 9, 1971, 155-158). [Van Loon]


Kaart