Arsaciden, de dynastie der koningen die over het rijk der Parthen hebben geregeerd (ca. 250 vC - 227 nC). Volgens de meeste bronnen is de dynastie genoemd naar de stichter Arsaces, een nomadenhoofdman die ca. 250 vC de satrapie Parthië ten zuidoosten van de Kaspische Zee van de heerschappij der Seleuciden bevrijd zou hebben; in ieder geval was het gebied onafhankelijk na de overwinning van Arsaces' broer Tiridates op Seleucus II (ca. 235 vC). De A. pretendeerden af te stammen van de perzische koning Artaxerxes II en de traditie van het perzische rijk der Achaemeniden voort te zetten; de meesten van hen droegen de troonnaam Arsaces.
Daarom is het moeilijk aantal en volgorde der A. nauwkeurig vast te stellen; de volgende lijst kan dan ook in vele opzichten slechts als werkhypothese gelden (de meeste tegenkoningen zijn onvermeld gelaten):
Arsaces I | ca. 250-247 |
Tiridates | 247-211 |
Artabanus I(?) | 211-191 |
Phryapites | 191-176 |
Phraätes I | 176-171 |
Mithridates I | 171-138/137 |
Phraätes II | 137-128 |
Artabanus II | 128-123 |
Mithridates II | 123-88 |
Gotarzes I | 90-87 |
Orodes I | 89-77 |
Sinatruces | 77-70 |
Phraätes III | 70-57 |
Orodes II | 57-38/37 |
Pacorus I | 53-38 |
Phraätes IV | 37-2 vC |
Phraätes V | 2 vC-6/7 nC |
Orodes III | 7-8 nC |
Vonones I | 9-12 |
Artabanus III | 10-39 |
Vardanes | 39-45 |
Gotarzes II | 39-51 |
Vonones II | 52 |
Vologeses I | 52-80 |
Pacorus II | 78-116 |
Artabanus IV | 80-81 |
Chosroës of Osroës | 106-129 |
Vologeses II | 106-148 |
Mithridates V | 130-147 |
Vologeses III | 147-192 |
Vologeses IV | 191-209 |
Vologeses V | 209-223 |
Artabanus V | 213-226/227 |
Door veroveringen wisten de A. op den duur een
gebied te beheersen dat zich uitstrekte van de Eufraat
tot de Indus en van de Kaspische Zee tot de
Perzische Golf. Na de nederlagen der Parthen tegen
de keizers Marcus Aurelius
en Septimius Severus
in de 2e eeuw nC verloor de dynastie aan
gezag. De laatste vertegenwoordigers werden verdreven
door een zekere Ardasjir (Artaxerxes), de
grondlegger van het rijk der Sassaniden.
Lit. N. C. Debevoise, A Political History of Parthia (Chicago 1938). - J. Wolski, L'histoire d'Arsace Ier (Historia 8, 1959, 222-238). [Beek/Nuchelmans]