Anaxagoras (Ἀναξαγόρας) van Clazomenae, griekse wijsgeer, astronoom en mathematicus. Geboren ca 500 vC, vestigde hij zich ca. 480 in Athene, waar hij 30 jaar woonde, de leermeester en vriend van Pericles was en ook invloed op Euripides en Socrates uitgeoefend zou hebben. Hij bracht het wijsgerig er wetenschappelijk onderzoek van Ionië naar Athene.
Toen Pericles' vijanden hem van asebeia (goddeloosheid) beschuldig. den - hij huldigde de opvatting dat de zon eer gloeiende steen was van iets grotere omvang dan ck Peloponnesus, waardoor hij in strijd kwam met de overgeleverde mythen - zag hij zich genoodzaakt Athene te verlaten en begaf zich naar Lampsacus in Mysië, waar hij in 428 stierf. A. is de auteur van een geschrift Περὶ φύσεως (De natuur); uit het eerste boek daarvan zijn ons bij Simplicius 16 fragmenten bewaard gebleven. Voor het overige zijn we voor berichten over zijn leer aangewezen op Plato, Aristoteles, Plutarchus, Diogenes Laërtius en Simplicius.
Hiermee wordt voor het eerst in de natuurfilosofie
een zeker dualisme ingevoerd, maar A. beschrijft
de Νοῦς in fysische termen: hij is het fijnste
(τὸ λεπτότατον) van alles en volkomen homogeen,
met geen ander element samengesteld. Als astronoom
kreeg A. bekendheid omdat hij vaststelde
dat de maan geen eigen licht geeft en op grond
daarvarf een verklaring van zons- en maanverduisteringen
gaf.
Lit. Fragmenten bij H. Diels/W. Kranz, Die Fragmente der
Vorsokratiker 2 (Berlin 1936) 1-44, en bij O. Jöhrens, Die
Fragmente Anaxagoras (Bochum 1939). Uitgaven der fragmenten:
D. Lauw, Anassagora, Testimomanze e frammenti (Florence 1966; met italiaanse vertaling). Met commentaar: D. Sider, The Fragments of A. (Meisenheim
1981).- GGL 1, 2 (München
1934) 708-719. C. de Vogel, Greek Philosophy 1 (Leiden 1957)
64-70. - D. Ciurnelli, La filosofia di Anassagora (Padova
1947). J. Zafiropulo, Anaxagore de Clazomène (Paris 1948).
F. M, Cleve, The Philosophy of Anaxagoras (New York
1949). G. Vlastos, The Physical Theory of Anaxagoras (Philosophical
Review 59, 1950, 31-37). D. Lanza, Le omeomerie
nella tradizione dossografica anassogarea (La parola del
passato 91, 1963, 256-293). W.K. Guthrie, A History of
Greek Philosophy 2 (Cambridge
1965, 266-338). D.E. Gershenson/D.A. Greenberg ,A. and
the Birth of Physics (New York/London 1964). M. Schofield, An
Essay on A. (Cambridge 1980). [Nuchelmans]