Quintus Aurelius Symmachus Eusebius, bekende romeinse redenaar en magistraat uit de 4e eeuw nC. Geboren ca. 345 uit een vermogende aristocratische familie, maakte hij snel carrière en bekleedde diverse hoge functies: van 373 tot 375 was hij proconsul van Africa, in 384 en 385 praefectus urbi, in 391 consul. Hij overleed in of kort na 402. S. was een hardnekkig voorvechter van de oude heidense tradities en cultuur tegenover het jonge en zegevierende christendom. Bekend is in dit verband zijn conflict met Ambrosius, de bisschop van Milaan, toen S. zich beijverde om het altaar van de godin Victoria, dat door Gratianus in 382 uit de vergaderzaal van de senaat verwijderd was, in ere hersteld te krijgen.
Van acht van Symmachus' redevoeringen bezitten we lange fragmenten, o.a. van twee lofredes (panegyricus) op keizer Valentinianus I en van een lofrede op keizer Gratianus. Ze trekken alle registers van de retoriek open ten dienste van een volstrekt lege inhoud. Symmachus' correspondentie, ca. 900 brieven, is door zijn zoon uitgegeven in tien boeken, naar het voorbeeld van Plinius minor.
De boeken 1-9 bevatten in een hoogst verfijnde taal gestelde brieven aan vrienden en kennissen, o.a. Ausonius, uit de tijd van 365 tot 402, die louter beuzelarijen tot onderwerp hebben; tot boek 10 worden, behalve twee officiële brieven aan de keizers Gratianus en Theodosius, doorgaans ook een vijftigtal relationes gerekend, ambtelijke rapporten. Een daarvan pleit bij keizer Theodosius voor het behoud van het Victoria-altaar in de curia; het betoog, dat grotendeels in de mond van het gepersonifieerde Rome wordt gelegd, beklemtoont dat deze stad in de bloeitijd van de heidense erediensten tot een wereldrijk is uitgegroeid; het dringt voorts aan op verdraagzaamheid. Symmachus' poging strandde op de weerstand van Ambrosius.
S. en zijn kring zorgden ook voor nieuwe uitgaven
van klassieke auteurs, o.a. Vergilius
en Livius.
Lit. Uitgaven: O. Seeck, Q. Aurelii Symmachi quae supersunt
(Monumenta Germaniae Historica, Auctores Antiquissimi
6,1, Berlin 1883 = 1961). Met franse vertaling: J. P. Calu,
Symmaque, Lettres (Paris 1972vv; een deel verschenen, bevattende
de boeken 1 en 2). Met duitse vertaling en commentaar:
R. Klein, Der Streit um den Victoria-Altar. Die dritte
Relatio des S. und die Briefe 17, 18 und 57 des Ambrosius
(Texte zur Forschung 7, Darmstadt 1972). - O. Seeck (PRE
4A, 1146-1158). GRL 4,1, 119-129. - D. Romano, Simmaco
(Palermo 1955). F. Paschoud, Roma aeterna. Études sur 1e
patriotisme romain dans l'Occident latin à
l'époque des invasions
(Rome 1967). R. Klein, S., eine tragische Gestalt des
ausgehenden Heidentums (Impulse der Forschung 2, Darmstadt
1971). R. H. Barrow, Prefect and Emperor. The relationes
of S. A.D. 384 (Oxford 1973). [Nuchelmans]