Valentinianus 364 - 375
Valentinianus werd geboren in Pannonië in 321, diende Flavius Valens in 357 in Gallia, was lid van de lijfwacht van Iulianus en werd na de dood van Iovianus, onder wie hij eveneens diende, in 364 te Nicaea door de troepen tot keizer geproclameerd. Terstond benoemde hij zijn broer Valens tot medekeizer voor het Oosten, maar behield zelf als heerser over het middelste en westelijke rijksdeel de potior potestas. Zijn residentie was Milaan. Al spoedig moest hij Gallië tegen de binnenvallende Alamannen verdedigen, die hij met succes bestreed.
Nadat Valentinianus in 368 en 371 de Rijn overgestoken was, kwam tenslotte in 374 een vrede tot stand. Door een grondige reorganisatie van de grensbescherming werd de grens beveiligd. Valentinianus resideerde sindsdien in Trier.
In Britannia sloeg intussen zijn veldheer Theodosius de Picten, Scoten en Saksen terug (368-370). Ook in Afrika waren er moeilijkheden. Hier plunderden en verwoestten de Austurianen Tripolitanië en rebelleerde, ten gevolge van het wanbeleid van Romeinse dienst getreden Berbervorst Firmus, die zich tot Augustus liet uitroepen en vooral onder de religieuze secte van de Donatisten veel aanhang vond. Na langdurige strijd slaagde Theodosius erin Firmus te overwinnen, die zelfmoord pleegde. In 375 keerde Valentinianus zich tegen de Quaden en Sarmaten, die Pannonia en Moesia geteisterd hadden. Tijdens vredesonderhandelingen aan de Donau stierf de keizer echter aan een beroerte en werd opgevolgd door zijn reeds in 367 tot Augustus verheven zoon Gratianus.
Valentinianus was een bekwaam soldaat en goed regent. Ondanks zijn strengheid had hij een hoge moraal en zorgde hij goed voor de provinciebewoners, waardoor hij weerstanden opriep bij de senaat. Hij was tolerant in godsdienstig opzicht, maar steunde wel paus Damasus. Zijn verstandig economisch beleid was verdienstelijk, maar werd verijdeld door de vele oorlogen en de hebzucht van zijn ambtenaren.
Lit. Ammianus Marcellinus 26-30. - A. Nagl (PRE 7A, 2158-2204). - A. Alföldi, A Conflict of Ideas in the Late Roman Empire. The clash between the Senate and Valentinian I (Oxford 1952). M. Fasolino, Valentiniano I. L'opera e i problemi storiografici (Napels 1976). R. G. Hall, Two Panegyrics in Honor of Valentinian I by Q. Aurelius Symmachus. A translation and commentary (Diss. Chapel Hill 1977). Portret: J. Bemouilli, Römische Ikonographie 2, 3 (Stuttgart 1894 = Hildesheim 1969) 251-253.
