Agis (Ἆγις), naam van vier koningen van Sparta:
(1) Agis I, zoon van
Eurysthenes, een der eerste
koningen van Sparta en eponiem van het koningshuis
der Agiaden, ca. 1000 vC.
(2) Agis II, zoon van
koning Archidamus II, uit het
koningshuis der Eurypontiden, koning van Sparta
van 427 tot 399. Hij speelde een belangrijke rol in
de peloponnesische oorlog. In 426 en 425 deed hij
invallen in Attica en in 421 legde hij als eerste de
eed af op de vrede van Nicias. In de daarop
volgende 'vredesjaren' wist hij de plannen van de
radicale Alcibiades te verijdelen en
versloeg de coalitie Athene-Argos-Mantinea in de slag bij
Mantinea
(418). Toen Alcibiades in 415 naar Sparta gevlucht
was - daar was hij de gast van A., wiens echtgenote
Timaea hij verleid zou hebben - bezette A. op Alcibiades'
aanraden de attische grensvesting Decelea
ten noorden van Athene, die tot april 404 zijn
hoofdkwartier en de operatiebasis van de oorlog te
land bleef (deceleïsche oorlog). Samen met
Lysander
had A. een belangrijk aandeel in de blokkade van
Athene (405-404) en de capitulatie-onderhandelingen.
Zijn laatste veldtocht ondernam hij tegen Elis
(404-402), dat hij tot onderwerping aan Sparta
dwong. A. II behoort, ondanks de sterke binnenlandse
oppositie tegen zijn beleid, tot de beste koningen
die Sparta heeft gekend.
Lit. Thucydides, boeken 5 en 8. - W. J. Woodhouse, King
Agis of Sparta and his Campain in Arcadia (1933).
(3) Agis III, zoon van
koning Archidamus III, uit
het koningshuis der Eurypontiden, koning van Sparta
van 338 tot 331. Hij was de leider van de griekse
oppositie tegen Alexander de Grote tijdens diens
aziatische veldtocht. Bijgestaan door delen van de
perzische vloot en door griekse huurlingen uit het
bij Issus verslagen leger van Darius III, wist hij
Creta en een groot deel van de Peloponnesus tot
afval van Macedonië te bewegen (332-331), maar
verder kreeg hij in Griekenland weinig steun. Bij
Megalopolis
verloor hij in 331 slag en leven tegen
Antipater, de regent van Macedonië.
(4) Agis IV, zoon
van Eudamidas, Eurypontide, koning van Sparta
van 244 tot 241. In 243 trachtte hij
een hoognodige sociaal-economische hervorming in
Sparta door te voeren: het aantal spartaanse burgers
bedroeg nog slechts 700, van wie 100 alle grond in
bezit hadden. Door zijn medestander de
efoor Lysander
liet hij schulddelging en verdeling van het
grootgrondbezit onder 4500 Spartanen en 15000
perioeken voorstellen. In 242 zette hij zijn medekoning
Leonidas II en de reactionaire eforen af,
maar zijn streven mislukte, onder meer door het
eigenmachtige en egoïstische optreden van zijn oom
Agesilaüs.
Tijdens A.' afwezigheid voor een expeditie
met de achaeïsche bond en
Aratus tegen de
Aetoliërs keerde Leonidas terug. Bij zijn thuiskomst
werd A. verraderlijk gevangen genomen en gedood.
Lit. Plutarchus' levens van Agis en Cleomenes. - R. von
Pöhlmann, Geschichte der sozialen Frage und des Sozialismus
in der antiken Welt 13 (München 1925) 435vv. P. Cloché,
Remarques sur les règnes d'Agis IV et de C1éomène III (REG
56, 1943, 53-71). [Storms]