Periplus (περίπλους, 'rondvaart') noemden de Grieken
verslagen van ontdekkingsreizen langs onbekende
kusten en handboeken waarin ten behoeve
van zeelieden - en andere geïnteresseerde lezers de
informaties en ervaringen van vroegere reizigers
verzameld waren. De peripli, die voorgangers hadden
in bepaalde beschrijvende delen van het epos
Odyssee en
Argonauten -, streefden behalve
naar praktische bruikbaarheid al vroeg naar een
meer wetenschappelijke benadering (gegevens over
bevolking, flora en fauna van de kustgebieden). Dit
is reeds het geval in de drie oudste bekende specimina,
de anonieme beschrijving van de Middellandse-zeekust
van Tartessus tot
Massilia (6e eeuw
vC), waarop vermoedelijk
Avienus' Ora maritima
teruggaat, en de peripli van
Scylax van Caryanda
(eind 6e eeuw vC), van wiens Rondvaart buiten de
Zuilen van Heracles we enkele fragmenten bezitten
en van wiens Rondvaart langs de kusten van Europa,
Azië en Afrika een bewerking uit de 4e eeuw vC (?)
bewaard is gebleven. Ca. 480 vC schreef de Carthager
Hanno
een verslag van zijn expeditie
langs de westkust van Afrika, waarvan een griekse
vertaling is overgeleverd. In de 4e eeuw vC beschreef
Pytheas
van Massilia zijn ontdekkingsreis
langs de west- en noordwestkust van Europa,
Alexanders admiraal Nearchus zijn verkenning
van de zeeweg tussen de Indus en de Perzische Golf;
van beide verslagen zijn enkele fragmenten over.
Excerpten bezitten we uit
Agatharchides' beschrijving
van de kusten der Rode Zee, een epitome
van Menippus'
Rondvaart over de 'binnenzee'
(1e eeuw vC), de volledige tekst van een anonieme
Rondvaart op de Indische Oceaan (1e eeuw nC), van
Arrianus' Rondvaart over de Zwarte Zee (ca.
130 nC) en van Marcianus' Rondvaart over de
'buitenzee' (4e eeuw nC).
Uit de p.-literatuur hebben griekse geografen als
Eratosthenes,
Ptolemaeus en
Strabo rijkelijk geput.
Lit. Uitgaven: C. Müller, Geographi Graeci Minores 1 (Paris
1855 = Hildesheim 1965). H. Frisk, Le Périple de la Mer
Érythrée (Göteborgs Högskolas Arsskrift
33, 1, Göteborg 1927). Zie verder bij de
hierboven aangeduide trefwoorden. F.
Gisinger (PRE 19, 841-850). - R. Güngerich, Die Küstenbeschreibung
in der griechischen Literatur (Münster 1950).
[Nuchelmans]