Germanicus

De kleine Germanicus tussen zijn vader en moeder

Germanicus, romeinse prins, neef en aangenomen zoon van keizer Tiberius. Gaius Iulius Caesar Germanicus (vóór zijn adoptie: Nero Claudius Germanicus) werd in 15 vC geboren als oudste zoon van Drusus maior, van wie hij de titel Germanicus erfde, en Antonia Minor. In 4 nC werd hij op last van Augustus geadopteerd en gold sindsdien als troonopvolger. Uit zijn huwelijk (5 nC) met Vipsania Agrippina werden negen kinderen geboren, onder wie Caligula en Nero's moeder Agrippina minor.

Twee perioden laten zich in het leven van Germanicus onderscheiden. Aan de noordelijke rijksgrens vergezelde hij Tiberius op diens tochten tegen de Pannoniërs en Dalmatiërs (7 nC). Later stond hij aan de Rijn, waarheen hij na zijn consulaat (12) opnieuw werd gezonden, nu als opperbevelhebber van de Rijnlegers en stadhouder van de drie gallische provincies, waar hij vanuit Lugdunum een census hield. Bij de muiterij na de dood van Augustus bleef hij loyaal tegenover Tiberius. Zijn populariteit bij de legioensoldaten bracht hem echter bij de keizer in discrediet, te meer omdat hij als republikein werd beschouwd, evenals zijn vader, die hij trachtte te evenaren door een groot deel van Germanië te veroveren. Over de Rijn rukte Germanicus op tegen de Marsi, de Chatti er de Cherusci, tegen wie hij successen boekte. In het Teutoburgerwoud bracht hij de laatste eer aan Varus, om daarna Arminius oostwaarts te achtervolgen.

Na een onbeslist gevecht keerde hij terug, waarbij hij zware verliezen leed. Tijdens de veldtocht van 16, waarbij ook de vloot ingeschakeld werd, staken de Romeinen de Weser over en behaalden een overwinning op de Campus Idistaviso. Definitieve resultaten werden echter ook nu niet bereikt. Zo werd Germanicus door Tiberius teruggeroepen. Hij vierde in Rome een triomf, waarbij de gevangen germaanse prinses Thusnelda werd meegevoerd. Hierna wees Tiberius aan Germanicus, met een imperium maius, alle oostelijke provincies toe. In de nazomer van 17 vertrok Germanicus naar Asia, waar hij de pontische koning Zeno als Artaxias III op de armeense troon plaatste, en regclde de inlijving van Cappadocië en Commagene. Intussen raakte hij echter gebrouilleerd met Gnaeus Calpurnius Piso, die Tiberius tot legaat van Syrië had benoemd om Germanicus in het oog te houden. Deze reisde in 19 zonder verlof, uit een romantische nieuwsgierigheid, naar de keizerlijke provincie Egypte, hetgeen als een belediging van de keizer gold. Kort na zijn terugkeer in Antiochië stierf Germanicus, zelf ervan overtuigd dat Piso hem vergiftigd had. Zijn geheimzinnige dood (10 oktober 19) versterkte nog zijn populariteit, die zich treffend manifesteerde bij de overbrenging van zijn as naar Rome.

Germanicus was een ambitieus, maar fijngevoelig, zacht en vriendelijk man, met grote belangstelling voor literatuur. Hij vertaalde en bewerkte Aratus' sterrekundig gedicht Phaenomena, en compileerde een ander, nu grotendeels verloren, werk Prognostica (?). Ook schreef hij epigrammen en zou hij griekse komedies bewerkt hebben.

De vele afbeeldingen van Germanicus die we op munten en in beelden bezitten hebben L. Curtius in staat gesteld de ontwikkeling van zijn uiterlijk en van zijn portret vast te stellen. Mooie koppen en borstbeelden bevinden zich in het Louvre, het British Museum, het Museo Nazionale van Napels en in de Ny Carlsberg Glyptotheek te Kopenhagen; een kolossale kop is teruggevonden te Lepcis Magna. In 1963 zijn in Amelia (Ameria) resten gevonden van een bronzen beeld, dat intussen gerestaureerd is (Hierboven is de kop te zien).

---

Lit. Velleius Paterculus, Historiae Romanae 2. Tacitus, Annales 1-2, 71. Suetonius, Caligula 1-7. Cassius Dio 56. - M. Gelzer/W. Kroll (PRE 10, 435-464). C. Pietrangeli (EAA 3, 848v). - F. Knoke, Die Kriegszuge des Germanicus in Deutschland (Berlin 1922). R. Bianchi Bandinelli, Per l'iconografia di Germanico (Mitt. des Deutschen Arch. Inst., Röm. Abt. 47, 1932, 153-169). L. Curtius, Ikonographische Beiträge zum Porträt der römischen Republik und der Julisch-Claudischen Familie, 14. Germanicus (ib. 1, 1948, 68-94). V. Ehrenberg/ A. Jones, Documents Illustrating the Reigns of Augustus and Tiberius (Oxford 1949; ²1955). K. Christ, Drusus und Germanicus Der Eintritt der Römer in Germanien (Paderborn 1956). E. Köstermann, Die Feldzuge des Germanicus 14-16 n.Chr. (Historia 6, 1957, 429-479). Id., Die Mission des Germanicus im Orient (ib. 7, 1958, 331-375). W. Akveid, Germanicus Diss. Utrecht, Groningen 1961; met uitvoerige literatuurlijst).
Literair werk van Germanicus: Uitgaven: A. Breysig, Germanici Caesaris Aratea (Berlin 1867, met scholia; Leipzig 1899, zonder scholia). E. Baehrens, Poetae Latini Minores 1 (Leipzig 1879). Uitgave met franse vertaling: A. le Boeuffle, G. Les phénomènes d' Aratos (Paris 1975). - Germanicus Sieg, De Cicerone Germanico Avieno Arati interpretibus Diss. Halle 1886). W. Leuthold, Die Übersetzung der Phaenomena durch Cicero und Germanicus (Diss. Zurich 1942).
[A. J. Janssen]

---