Valentinianus II 375 - 392
Valentinianus II regeerde van 375 tot 392. Bij de troonsbestijging van Gratianus, die in 375 zijn vader Valentinianus I opvolgde, riep het leger Gratianus' vierjarige, waarschijnlijk in Trier geboren, broer te Aquincum tot keizer uit. Aan deze Flavius Valentinianus II, die Milaan als residentie kreeg, vielen de praefecturen Italia met Illyricum en Africa toe. Gratianus en Valens legden zich bij deze regeling neer. Later rezen er moeilijkheden vanuit Gallië, waar na de dood van Gratianus (383) Maximus en diens zoon Victor door V. en Theodosius I als Augusti van Gallië, Spanje en Britannië erkend werden. In tegenstelling met Maximus, die een vurig aanhanger was van de leer van Athanasius, hing V. onder invloed van zijn moeder Iustina het arianisme aan. De bescherming van zijn medestanders en het edict waarbij hij hun vrijheid van godsdienst toestond (386) leidden tot een scherp conflict met bisschop Ambrosius van Milaan.
Deze kerkelijke twisten vergemakkelijkten Maximus' overval op Italië, dat hij bijna zonder bloedvergieten bezette. V. en zijn aanhangers namen de wijk naar het gebied van Theodosius. Deze, zojuist met de tot het athanasianisme bekeerde V. verzwagerd, eiste van Maximus herstel van V. op de troon. Op diens weigering viel Theodosius, aan wie een pas met Sapor III gesloten vrede en vriendschap de vrije hand gaf, de usurpator te land en ter zee aan. Na twee nederlagen gaven diens troepen de strijd op en werd Maximus bij Aquileia gevangen en terechtgesteld. Terwijl Theodosius' frankische lenerleider Arbogastes Gallië binnenrukte, waar hij ook Victor liquideerde, bleven V. en Theodosius in Italië, waar zij gezamenlijk in 389 Rome bezochten. Pas in 391 keerde Theodosius, die officieel het Westen aan V. overliet, maar zijn macht de facto tot Gallië beperkte, naar het Oosten terug. De eigen gereide Arbogastes, die door Theodosius aan V. als raadgever ter beschikking was gesteld, terroriseerde de jonge en zwakke keizer en dreef hem tenslotte in de dood (392), waarna hij Eugenius op de troon plaatste. Bij de begrafenis van de keizer in Milaan hield Ambrosius een idealiserende lijkrede De obitu Valentiniani op de nooit tot zelf standigheid gekomen vorst.
Lit. W. Ensslin (PRE 7A, 2205-2232). - D. Vera, I rapporti tra
Magno Massimo Teodosio e Valentiniano II nel 383-384 (Athenaeum 53,
1975,267-301). B. Croke, Arbogast and the Death of
Valentinian II (Historia 25, 1976, 235-244). - Portret: J. Bernouilli,
Römische Ikonographie 2, 3 (Stuttgart 1894 = Hildesheim 1969)
251-253.
