Apollonia

Apollonia (Ἀπολλωνία), naam van vele griekse steden. De belangrijkste zijn:

(1) Apollonia Pontica, kolonie van Milete aan de westkust van de Zwarte Zee, ca. 200 km ten noordwesten van Byzantium; thans Sozopol in Bulgarije. Gesticht ca. 600 vC, bereikte A. zijn bloei in de 5e en 4e eeuw; daarna werd het overvleugeld door het naburige Mesembria; in de latere keizertijd werd de naam A. in Sozopolis veranderd. Bij opgravingen (1904) zijn op een van de eilandjes voor de kust vondsten gedaan die erop wijzen dat zich daar de Apollo-tempel bevond, met het kolossale, 30 el hoge Apollo-beeld van Calamis, dat ca. 70 vC door Marcus Lucullus naar Rome werd overgebracht. Op de Peutinger kaart (foto rechts) staat A. bovenaan in het midden.


Lit. D. Adamesteanu (EAA 1, 480).


Kaart

prytaneum(2) Apollonia in het zuiden van Illyrië, een tiental kilometers ten noordoosten van de monding van de Aous; thans het dorpje Poian in Albanië. A. werd in 588 vC door Periander van Corinthe met behulp van Corcyra gesticht en kwam, dank zij zijn gunstige ligging, spoedig tot bloei. In de 3e eeuw vC was het een twistappel tussen Macedonië en Epirus. Vanaf 260 vond de stad steun bij de Romeinen, die haar in 229 tijdens de illyrische oorlog definitief bezetten. In de volgende eeuw werd A. de basis van de romeinse operaties tegen Griekenland; sinds 146 vC was het een der beginpunten van de beroemde via Egnatia. In A. verbleef Octavianus toen de dood van Caesar (44 vC) hem naar Rome riep. De italiaanse opgravingen van 1940 en 1941 hebben resten van vele openbare gebouwen (theater, odeon, gymnasium enz.) en talrijke kunstwerken aan het licht gebracht, die ons een indruk geven van de omvang en de betekenis van A. De stadsmuur had een totale lengte van 4 km. In de griekse necropool zijn graven vanaf de 6e eeuw vC gevonden. De romp van een kopie van de 'rustende sater' van Praxiteles (Louvre), het hoofd van een kopie van de Ares Ludovisi (Wenen, Kunsthistorisches Museum) en het hoofd van een kopie van de Meleager van Scopas (Tirana) zijn uit A. afkomstig. Hierboven een foto van het odeion.


Lit. G. Hirschfeld (PRE 2, 111-113). P. C. Sestieri (EAA 1, 480-482). - L. Rey (Rivista d'Albania 1-6, 1940-1946).


Kaart

(3) Apollonia Mygdonia, macedonische stad ten zuiden van het Bolbe-meer, ca. 40 km ten zuidwesten van Amphipolis; thans Pollina. A. werd door Paulus bezocht op zijn tweede missiereis (Hand 17,1).


Kaart

basiliektheater(4) Apollonia in Cyrenaica, havenstad van Cyrene; thans Marsa Susa. Als stad beleefde A. zijn grootste bloei in de late keizertijd, toen het zelfs Cyrene overvleugelde en onder Diocletianus de hoofdstad van Libya superior werd. De ruïnes, die zich over een lengte van 800 m langs de zee uitstrekken, zijn onlangs door een franse expeditie nader onderzocht. Het meest opvallende monument is een oudchristelijke basiliek uit de 5e of 6e eeuw nC, die op oudere gebouwen is opgetrokken.


Lit. P. Romanelli (EAA 1, 482v). - P. Montet, Une campagne de fouilles à Apollonia (Comptes Rendus de l'Acad. des Inscr. 1954, 259-267; 1955, 327vv). R. Goodchild, Cyrene and A. An historical guide (Tripoli 1959, ²1963). [Nuchelmans]


Kaart