Troas
Troas (Τρῳάς), in de oudheid benaming voor de
noordwestelijke hoek van Klein-Azië. Over de
grenzen en de omvang ervan bestonden al in de oudheid
verschillende opvattingen; de oorzaak daarvan is dat
het gebied met name in het noorden geen duidelijke
natuurlijke grenzen heeft en dat het nooit een politieke
eenheid heeft gevormd. Meestal neemt men
als noordgrens Abydus
en het in de Hellespont
uitmondende riviertje Aesopus ten zuiden van deze
stad, als oostgrens het Ida-gebergte, als zuidgrens
de Golf van Adramytteum,
als westgrens de Aegeïsche
Zee (van kaap Lectum in het zuiden tot kaap
Sigeum in het noorden) en de westelijke ingang van
de Hellespont. Het
langgerekte Ida-gebergte,
dat niet alleen de oostgrens vormt, maar in het zuiden ook parallel met de
kustlijn verloopt, was in de oudheid bekend om zijn
vele bronnen, zijn malse weiden en het timmerhout
dat zijn wouden leverden; de hoogste top ligt ca.
1770 m boven de zeespiegel. Niet ver van die top
ontspringt de Scamander, de voornaamste rivier
van de T.; vlak voor de monding in de Hellespont
verenigt hij zich met de veel kleinere Simoeis. Met
uitzondering van Scepsis aan de bovenloop van de
Scamander lagen alle stadjes van enige betekenis
aan of dicht bij de kust, van noord naar zuid
Abydus,
Rhoeteum, Troje/Ilium,
Sigeum,
Alexandria Troas, Neandria, Assus
en Antandrus. Tot de T.
kan ook het voor de westkust gelegen
eilandje Tenedus gerekend worden. Het
bergachtige, maar hier en daar vruchtbare, binnenland
is moeilijk toegankelijk.
De oudste bewoningssporen in de T. dateren uit het late neolithicum (3000-2500 vC). In het 2e millennium vC werd een groot deel van de T. beheerst door de machtige heren van een sterke burcht die in de gedichten van Homerus Ἴλιος heet, maar ook Τροίη (attisch Τροία), 'de stad van Tros; deze werdvolgens de griekse overlevering ca. 1200 vC door een griekse expeditie veroverd en verwoest (Trojaanse oorlog); de burcht is geïdentificeerd met de ruïnes op de heuvel His(s)arlik nabij de samenvloeiïng van Scamander en Simoeis (Troje). Tot welk volk de burchtheren behoorden, is niet duidelijk; het zouden Phrygiërs, Teucri (die misschien tot de z.g. Zeevolken behoorden) of ook een nauwer met de Grieken verwante stam of volk geweest kunnen ziin.
In de 8e en 7e eeuw vC werd de kust van de T. in bezit genomen door Grieken van aeolische stam en taal. Tot 427 vC waren vele nederzettingen politiek afhankelijk van de na 479 vC tot de attisch-delische zeebond behorende lesbische steden Mytilene of Methymna, waaraan ze vermoedelijk ook hun stichting en bevolking te danken hadden. In het midden van de 7e eeuw vC stichtte Milete een griekse kolonie op de plaats van de oudere thracische nederzetting Abydus. In 427 vC kwam de kust direct onder het gezag van Athene, dat zich reeds in de 6e eeuw vC sterk voor de toegang tot de Hellespont interesseerde. Na de slag bij Aegospotami (405) stond de streek bijna een eeuw onder perzisch gezag, totdat Alexander de Grote de Perzen de Granicus (ten noordosten van de T.) versloeg 334 vC). In de hellenistische periode behoorde de T. achtereenvolgens tot de rijken van Alexanders generaal Antigonus I, van Lysimachus (die in 301 vC de door Antigonus gestichte stad Antigonea de naam Alexandria gaf), van de Seleuciden en tenslotte van de Attaliden van Pergamum. Deze laatsten vermaakten hun rijk met inbegrip van de T. in 133 vC aan de Romeinen.
In het romeinse rijk was de T. een deel van de
provincie Asia. De kuststeden Abydus, Ilium, Alexandria,
Assus en Antandrus, die van 250 tot 270 veel
te lijden hadden van de plunderende Westgoten,
wisten hun betrekkelijke welvaart tot in de 5e en 6e
eeuw te handhaven; de bevolking van de dorpjes in
het binnenland zette haar traditionele levenswijze
van landbouwers en herders voort.
Lit. W. Ruge (PRE 7A. 525-584). - W. Leaf, Strabo on the Troad (Cambridge 1923). J. M. Cook, The Troad. An archaeological and topographical study (Oxford 1973). [Nuchelmans]