Tusculum

kaartTusculum, hooggelegen stadje ten zuidoosten van Rome, niet ver van Frascati. Ofschoon de naam in verband wordt gebracht met de Etruriërs, is zijn oorsprong duister. Volgens de mythe zou het gesticht zijn door Telegonus, zoon van Odysseus en Circe. T. was een invloedrijk lid van de latijnse bond (Latijnen). Nadat Tarquinius Superbus uit Rome verdreven was, vond hij steun bij zijn dictator Octavius Manilius (508 vC). Dat T. de leiding had van de Latijnen in de slag bij het meer Regillus (496 vC), waar Manilius het bevel voerde en viel, lijkt niet ongeloofwaardig. Later verbond het zich met Rome en voerde het strijd tegen de Aequi, Volsci en Galliërs. In 381 ontving het als eerste latijnse stad het romeinse burgerrecht. Ofschoon sommige ingezetenen zich in 340 vC tegen de Romeinen keerden, bleef de stad in het algemeen en speciaal in de strijd tegen Hannibal Rome trouw.

Prachtig gelegen in de bergen, met een schitterend uitzicht over de wijde omgeving, werd T. reeds tijdens de republiek een deftige villastad, waar vele aanzienlijke families woonden (de Mamilii, Fulvii, Fonteii, Iuventii, Porcii). Cato maior werd er geboren. In de late republiek kreeg het de status van municipium. Cicero, Lucullus en Maecenas woonden er. De eerste schreef er zijn Tusculanae disputationes, wat T. de bijbetekenis verschafte van 'buitenverblijf waar men rustig kan studeren'.

theaterNadat Constantinopel Rome overvleugeld had, werd T. een vesting. Zijn grafelijke heren hadden vanaf de 10e eeuw veel invloed in Rome. Later echter raakte T. in een voortdurend conflict met Rome, wat in 1191 tot zijn volledige verwoesting leidde. Tot zijn archeologische resten behoren vooral een goed bewaard theater, een forum, een amfitheater voor 3000 personen, een tempel en een cisterne, die door de Aqua Crabra werd gevoed.


Lit. G. McCracken (PRE 7A, 1463-1491). G. Lugli (EAA 7, 1036). - G. McCracken, A History of Ancient T. (Washington 1939). M. Borda, Tuscolo (Rome 1958 = Itinerari dei musei, gallerie e monumenti d'Italia 98). [A.J. Janssen]


Kaart