Heraclea

Heraclea (Ἡράκλεια), naam van een dertigtal griekse steden in Griekenland, Macedonië, Klein-Azië, Zuid-Italië en Sicilië. De belangrijkste waren:

kaart(1) Heraclea Pontica, havenstad op de noordkust van Klein-Azië, ca. 200 km ten oosten van de Bosporus; thans Eregli. Heraclea werd ca. 560 vC gesticht door kolonisten uit Megara en Boeotië in het gebied van de Mariandyni. Aanvankelijk had de stad een oligarchisch, later een democratisch bestuur; ca. 364 vC vestigde Clearchus, een leerling van Isocrates en Plato, er een tyrannis, die tot 280 vC stand hield; in dat jaar werd de democratie hersteld. De vestiging van de Galaten in Klein-Azië en de opkomst van de koninkrijken Bithynië en Pontus verzwakten de positie van Heraclea, dat tot in de 3e eeuw vC het belangrijkste griekse handelscentrum op de zuidkust van de Zwarte Zee was en op zijn beurt de kolonies Callatis op de westkust van de Zwarte Zee en Chersonesus op de Krim stichtte.

Ca. 185 vC sloot de stad een verbond met Rome, maar in 74 vC werd ze gedwongen zich bij Mithridates aan te sluiten; in 70 vC werd ze na een beleg van twee jaar door de proconsul Marcus Aurelius Cotta ingenomen en verwoest. Na de herbouwing bereikte Heraclea niet meer zijn vroegere glorie. Ten noorden van Heraclea werd in het dal van de Acheron een grot aangewezen waarlangs Heracles in de onderwereld zou zijn afgedaald om de hellehond Cerberus bij koning Eurystheus te brengen.
Op de Peutinger kaart (foto rechts: linksboven) wordt Heraclea ook genoemd.


Lit. Ruge (PRE 8, 433v). - W. Hoepfner, Herakleia Pontike-Eregli (Wien 1966).


Kaart

(2) Heraclea Trachinia, vestingstad 7 km ten westen van de Thermopylen. Op verzoek van de Trachiniërs in 426 vC door Sparta gesticht, was de nederzetting eeuwenlang inzet van de strijd tussen de staten die elkaar de macht in Midden-Griekenland betwistten; ze werd herhaaldelijk verwoest (o.a. door Iason van Pherae in 371 vC), maar bestond tot in de middeleeuwen. Enkele resten van de antieke burchtmuren zijn nog te zien. Linksn een zilveren obool (10mm doorsnee, 0.71g) uit Heraclea Trachinia uit 370-350 vC. Voorzijde: kop van leeuw. Keerzijde: Boog op een pijlkoker met gekronkelde versieringen. Tekst: ΗΡΑ


Lit. F. Stählin (PRE 8, 424-429). - Y. Bequignon, La vallée du Spercheios (Paris 1937).


Kaart

foto(3) Heraclea Latmia, stad in Klein-Azië, prachtig gelegen aan de meest oostelijke punt van de thans dichtgeslibde Golf van Latmus of Milete, ruim 20 km ten oosten van Milete; thans Kapikeren. Het rechthoekige grondplan van de hellenistische stad is nog duidelijk herkenbaar; de vestingmuren uit de 3e eeuw vC gelden als de best bewaarde uit die periode.


Lit. F. Bürchner (PRE 8, 431v). P. Romanelli (EAA 3, 390v). - F. Krischen, Die Befestigungen von Herakleia am Latmos (in T. Wiegand, Milet 3,2, Berlin/Leipzig 1922).


Kaart

(4) Heraclea Minoa, griekse kolonie op de zuidkust van Sicilië, 25 km ten westen van Acragas aan de monding van de Halycus. De stad werd in de 6e eeuw vC gesticht door Selinus op de plaats van een oudere nederzetting, waarvan de oorsprong aan Minos werd toegeschreven, en ontving daarom de naam Minoa. De naam Heraclea werd haar gegeven door de Spartanen die zich ca. 505 vC van Minoa meester maakten nadat Dorieus uit het door hem gestichte Heraclea bij het Eryx-gebergte verdreven was.

muntIn de 4e en 3e eeuw vC was Heraclea beurtelings in handen van Grieken en Carthagers, in 210 vC kwam het definitief onder romeins gezag als 'civitas decumana'. Recente opgravingen hebben o.a. grote delen van de muren en resten van het theater uit de hellenistische tijd aan het licht gebracht.


Lit. K. Ziegler (PRE 8, 437-439). E. De Miro (EAA 3, 392v). - Id., Eraclea Minoa (Agrigento 1958).


Kaart

(5) Heraclea in Lucanië, in 432 vC gesticht door Tarente, ca. 50 km ten zuidwesten van de moederstad, dicht bij het huidige Policoro. Bij Heraclea behaalde Pyrrhus in 280 vC zijn eerste Pyrrhus-overwinning op de Romeinen; in 278 vC sloot de stad een voordelig verbond met Rome. Op de Peutinger kaart (foto rechts: links onder) wordt H. genoemd. [Nuchelmans]


Kaart