Acilius, naam van een romeinse plebejische gens, waarvan sinds de 3e eeuw vC vele leden bekend zijn. Tot de gens Acilia behoorden onder meer de families der Aviolae, Balbi, Fusci en Glabriones. De belangrijkste A. waren:
(1) Gaius Acilius,
romeins senator en geschiedschrijver,
die in 155 vC in de senaat als bemiddelaar en tolk
optrad voor het beroemde atheense gezantschap, dat
bestond uit de wijsgeren
Carneades,
Diogenes van
Seleucia en Critolaüs. Hij schreef in het grieks een
geschiedenis van Rome, die door een zekere Claudius
(misschien identiek met Claudius Quadrigarius)
in het latijn werd vertaald.
Lit. GRL 14 (München 1927) 177v. Fragmenten bij H. Peter,
Historicorum Romanorum Reliquiae 12 (Leipzig 1914).
(2) Manius Acilius Glabrio,
volkstribuun in 201 vC,
aediel in 197. Als praetor
(196) onderdrukte hij een
slavenopstand in Etrurië,
als consul (191) bracht hij
in de syrische oorlog
(192-188) Antiochus III bij
Thermopylae
een beslissende nederlaag toe, en versloeg
de Aetoliërs. In 190 hield hij een triomftocht.
Toen A. naar het ambt van censor
dong, werd hij
door Cato gedwongen zich terug te trekken.
(3) Manius Acilius Glabrio,
zoon van bovengenoemde, wijdde in 181
vC de door zijn vader in de slag bij Thermopylae
beloofde tempel ter ere van Pietas
in. Hij was aediel in 166, consul suffectus in 154.
(4) Manius Acilius Glabrio,
volkstribuun in 123 of 122
vC, partijgenoot van C. Gracchus en echtgenoot van
Mucia, de dochter van de augur Q. Mucius Scaevola.
Hij was de auteur van de lex Acilia repetundarum,
die de procedure van de
quaestiones repetundarum
wijzigde.
Lit. J.P.V.D. Balsdon, The History of the Extortion Court at
Rome 123-70 B.C. (Papers of the British School at Rome 14,
1938, 98-114). F. Pontenay de Fontette, Leges repetundarum
(Paris 1954).
(5) Manius Acilius Glabrio,
zoon van bovengenoemde, in 70 vC als
praetor president van de quaestio repetundarum in
het proces tegen Verres. Als consul in 67 faalde hij
in de oorlog tegen Mithridates. In 66 was hij proconsul
van Bithynie en Pontus, van ca. 73-57 pontifex.
(6) Manius Acilius Glabrio,
samen met de latere keizer
Traianus
consul in 91 nC. Als zodanig werd hij door
keizer Domitianus
gedwongen in de arena met een
leeuw te vechten. Toen A. overwon, werd hij verbannen.
In 95 werd hij terechtgesteld. Omdat in de
catacomben
van Priscilla, waarvan de oorsprong tot in
de 1e eeuw reikt, verschillende A. begraven liggen,
vermoedt men, dat A. het slachtoffer van een
christenvervolging is geweest.
Lit. H. Leclercq (DAL 6, 1259-1274). [Nuchelmans]