Het Forum in de Republiek, Burgeroorlogen en de tijd van Augustus

---

Met de vooruitgang van de republiek kwam de vooruitgang van het forum: Rome was niet langer een eenvoudig stadstaatje in centraal Italië, het was Italië. In het begin van de 2e eeuw v.C. had Rome zijn heerschappij over heel Italië getoond. In de eerste Punische oorlog tegen Carthago van 264 tot 241 v.C. had Rome Sicilië veroverd op Carthago, en handhaafde zijn superioriteit over Carthago in de Tweede Punische Oorlog tegen Hannibal, en in de Derde Punische Oorlog van 149 tot 146 v.C. zou Rome zelf belegeren en de stad tot stof herleiden en zelfs de grond verzilten, zodat er later niets meer zou groeien.

De Romeinse republiek wordt langzamerhand meer gecontroleerd door het volk en minder door de aristokraten, althans in naam. We zien deze verandering ook duidelijk op het forum: Aangespoord door de wetgeving van Cato Maior, censor van Rome na 185 v.C., veranderde, om precies te zijn in 145 BC, Gaius Licinius Crassus de plaats van de wetgevende vergadering van het Comitium naar het Forum, waar het gewone volk getuige kon zijn van het maken van wetten en zo het volk er meer bij betrokken kon raken. Maar het gebakkelei tussen de patricii en plebei ('aristokraten en gewone mensen'), duurde nog lang. Veel politieke en sociale debatten vonden plaats op de Rostra door de redenaars van die tijd. Het is helemaal niet vreemd om je voor te stellen dat de grote Cicero bovenop de rostra zijn toespraken houdt.

De Tempel van Concordia werd in de volgende jaren gerestaureerd door een van de twee consuls van het jaar 121 v.C., Lucius Opimius. In hetzelfde jaar had de andere consul, Q. Fabius Maximus Allobrogicus, een boog gebouwd op de plaats waar de Sacra Via het forum binnenging, naast de noordmuur van de Domus Virginum, de zogenaamde fornix. Het duurde echter niet lang of aan de vrede (of beter de rust) werd een einde gemaakt door de tragische burgeroorlogen die zouden volgen totdat Rome een keizerrijk werd, beginnend met de verschrikkelijke gevechten tussen Marius en Sulla.

In 107 v.C. begon een nieuw tijdperk voor de Romeinse Republiek, het onstaan van de Burgeroorlog, want toen werd Gaius Marius van Arpinum gekozen tot consul. Marius werd door velen uit de oude aristokratie van Rome afgewezen, omdat hij een homo novus was, een man die zich had opgewerkt van het plebs naar het patriciaat. Hij had een erg productief en populair consulaat: in 105 nam hij Jugurtha gevangen en beë de oorlog in Africa en werd steeds weer tot consul gekozen tot het einde van de eeuw, terwijl hij de Teutonen in Gallië en de Cimbri in Italië versloeg. In de staf van Marius zat echter een energieke jonge man Lucius Cornelius Sulla genaamd.

De Italische stammen, die nooit het Romeinse burgerrecht hadden gehad, kwamen tenslotte in opstand in de Bondgenotenoorlog van 90 v.C., totdat de mensen ten zuiden van de rivier de Po burgerrecht kregen. Maar in 88, een jaar na de Bondgenotenoorlog viel Mithridates, koning van Pontus (een land aan de Zwarte Zee), de provincie Asia binnen en doodde meer dan 80.000 Romeinen. Sulla, toen consul, was commandant van het leger. Maar toen werd gesuggereerd dat Marius de leiding zou overnemen, marcheerde Sulla naar Rome en bezette de stad en dwong Marius naar Africa te vluchten. Veel politieke tegenstanders van Sulla werden op proscriptielijsten gezet en daarop gedood. Maar toen Sulla naar Griekenland vertrok om Mithridates te verslaan, keerde Marius terug en nam Rome weer in met geweld in 86 en slachtte veel van zijn landslieden af. Toen Sulla in 83 weer naar Rome terugkeerde, maakte hij zich dictator en weer werden veel mensen geëxecuteerd.

Men zou denken dat door de sociale onrust in Rome het bouwen op het Forum ophield, maar het tegendeel was het geval: het Forum veranderde net zo snel de politieke leiders van die tijd. In 83 v.C., toen de Tempel van Jupiter op het Capitool, net buiten het Forum, in brand ging, liet Sulla deze herbouwen en tegelijk ook het forum. Deze verbouwing werd door zijn opvolger, Crassus, voltooid. In de uiterste noordwesthoek van het forum bouwde Crassus een bibliotheek voor politieke en wetsdocumenten (het Tabularium). De Curia werd door Sulla vergroot en veranderd evenals de Rostra. Sulla's zoon, Faustus, zou de Curia weer in 52 v.C. herbouwen, toen deze door een brand werd verwoest, veroorzaakt door de crematie van het lijk van de vermoorde tribuun Clodius. Maar spoedig zouden de annalen vol staan met de naam van een andere familie: die van Caesar.

In het jaar 59 v.C. werd een jonge staatsman gekozen voor het consulaat: hij was niet alleen een politicus, maar ook een schrijver, een redenaar en een militair genie. Zijn naam was Julius Caesar. Eenmaal gekozen begon hij onmiddellijk aan de taak Gallië te veroveren, waardoor hij de grootste leider die Rome ooit kende, zou worden en hij Pompeius, de andere consul van Rome, zijn dodelijke vijand zou maken. Maar ondanks al zijn veroveringen, had hij ook de leiding bij een grote renovatie van het forum. De Basilica Aemilia werd door Caesar tegen hoge kosten gerestaureerd en het werk aan een tweede basilica, die later de Basilica Julia en de plaats voor rechtszaken zou worden begon in datzelfde jaar. Caesar verbreedde ook het forum en legde de funderingen voor het Forum Julium, zijn eigen kleine forum aan de noordrand van het Forum Romanum (Nu als bekend als een van Keizerfora, ofschoon Caesar nooit Keizer is geweest) gebouwd met het doel het Forum Romanum te verbinden met de Campus Martius.

Tegen de zuidwestelijke muur van dat wat het Forum Julium zou worden, werd een nieuwe Curia gebouwd, in een grootsere stijl dan de vorige Curia Hostilia, die later bekend zou worden als de Curia Julia. Maar niet lang nadat Caesar deze gebouwen die nog niet voltooid waren, had gewijd, werd hij vermoord. Pompeius die steeds jaloerser werd op Caesar's veroveringen in Gallië en altijd bang was voor diens groeiende macht, bracht de senaat ertoe Caesar te weigeren zich kandidaat te stellen voor het consulaat. In de wetenschap dat het vroeg of laat tot een conflict zou komen, stak Caesar de rivier de Rubico over en uitte de volgende woorden (waarmee hij Rome in een burgeroorlogzou storten): "De teerling (dobbelsteen) is geworpen." (Alea iacta est)

Caesar vocht 5 jaar tegen zijn landgenoten van 49 tot 45 v.C. die culmineerde in zijn overwinning over Pompeius bij Pharsalus in 48, en versloeg de resten van Pompeius' volgelingen in de jaren erna, zowel bij Thapsus als Munda. Hij had weinig profijt van zijn overwinningen, omdat hij op de Iden (15e) van Maart werd vermoord door Brutus, Cassius en andere samenzweerders in het theater van Pompeius op de Campus Martius (De Curia werd net verbouwd). Zijn lijk werd gecremeerd op het forum dat hij gerenoveerd had, en werd begraven aan de oosteinde van het forum, en in 42 v.C. bouwde het tweede triumviraat (Marcus Antonius, Octavianus en Lepidus) de Tempel van Divus Julius op dezelfde plaats.

Zoals je ziet, werd Caesar niet door Brutus of Cassius opgevolgd, maar door het tweede triumviraat van Octavianus (Caesars geadopteerde zoon), Marcus Antonius en Lepidus, die de samenzweerders versloegen in de slag bij Philippi in 42. Kort daarna ontstond ruzie binnen het triumviraat. Marcus Antonius groeide steeds verder weg van van Octavianius en steeds meer naar Cleopatra toe, koningin (farao) van Egypte. Antonius trouwde in 37 met Cleopatra. Weer kwam het tot een burgeroorlog, deze keer tussen Octavianus en Antonius, die werd beëindigd met de slag van Actium in 31 v.C., die Octavianus won. Hij streefde ernaar zo snel mogelijk vrede te maken voor zijn landgenoten, de Pax Romana. Het duurde niet lang dat hij door zijn grote macht en propaganda als keizer werd geaccepteerd, waardoor er een einde kwam aan de Romeinse republiek. Hij nam de naam van Augustus Caesar aan.

Zo werd het werk dat door Julius Caesar op het Forum begonnen was, beëindigd door Augustus. Hij maakte de Basilica Julia en Curia Julia af en bouwde de Tempel van de Divus Julius zoals boven beschreven. Bij zijn propagandaprogramma (hier horen ook de literaire werken van Vergilius, Horatius en Livius, munten en bouwwerken bij) bouwde hij de Boog van Augustus om zijn militaire overwinningen te vieren. Het merendeel van de adel van zijn tijd scheen zijn voorbeeld te volgen: de Regia, Tempel van Saturnus en de Basilica Aemilia werden alle hersteld en verfraaid, en Augustus zette zich aan de taak het eerste keizerforum te bouwen.

---

Dit was Hoofdstuk 2: Het Censoraat van Cato Maior - De Dood van Augustus (185 v.C. - 14 AD)